به گزارش افق امروزبازار جهانی نفت یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصاد بین‌الملل است که به شدت نسبت به تحولات سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی واکنش نشان می‌دهد.نوسانات اخیر قیمت نفت ناشی از ترکیبی از عوامل درهم‌تنیده بوده که شامل کاهش رتبه اعتباری ایالات متحده به‌وسیله آژانس بین‌المللی مودی، داده‌های ضعیف اقتصادی از چین، مذاکرات هسته‌ای پرابهام بین ایران و آمریکا، تنش‌های ژئوپلیتیکی در اروپا، تحولات عرضه و تقاضا، و چشم‌انداز بازگشت نفت ایران به بازار جهانی می‌باشند. در این گزارش، با بررسی دقیق‌تر این تحولات و تأثیرات هرکدام بر بازار نفت، تلاش می‌کنیم تصویری جامع از وضعیت فعلی و احتمالات آینده ارائه دهیم.
۱. کاهش رتبه اعتباری آمریکا؛ زنگ خطر برای اقتصاد جهانی
آژانس اعتبارسنجی مودی رتبه اعتباری مستقل ایالات متحده را از Aaa به Aa1 کاهش داد که نشان‌دهنده افزایش نگرانی‌ها درخصوص بدهی دولت فدرال این کشور است. این اقدام که به واسطه بالا رفتن میزان بدهی عمومی آمریکا به رقم ۳۶ تریلیون دلار روی داد، به‌اعتقاد تحلیل‌گران، نشانه‌ای از احتمال بروز بحران مالی در آینده نزدیک است. این کاهش رتبه نه‌تنها توانایی دولت در اجرای سیاست‌های انبساطی مالی را کاهش می‌دهد، بلکه موجب احتیاط بیشتر سرمایه‌گذاران شده است. در نتیجه، فضای بازار جهانی نفت نیز متأثر از این تصمیم، شاهد کاهش تقاضا و بی‌اعتمادی در سرمایه‌گذاری‌های آتی شد.
۲. افت قیمت‌های نفت برنت و WTI؛ واکنش سریع بازار به نااطمینانی
در پی انتشار خبر کاهش رتبه اعتباری آمریکا و داده‌های اقتصادی ضعیف از چین، قیمت نفت برنت برای تحویل ماه آینده به ۶۴.۹۰ دلار رسید و نفت خام WTI نیز به حدود ۶۲ دلار سقوط کرد. همچنین، قراردادهای تحویل در ماه بعد نیز روند نزولی مشابهی داشتند. این کاهش قیمت نشان‌دهنده‌ی نگرانی بازار نسبت به افت تقاضای جهانی و رشد ضعیف اقتصادی در دو اقتصاد بزرگ جهانی است. از طرفی، تداوم فشارهای عرضه نیز باعث شده قیمت نفت نتواند به روند صعودی بازگردد.
۳. داده‌های اقتصادی دوگانه از چین؛ رشد تولید صنعتی
در حالی که تولید کارخانه‌ای در چین توانست در ماه آوریل فراتر از پیش‌بینی‌ها ظاهر شود، فروش خرده‌فروشی—به عنوان نماینده‌ای از سطح مصرف داخلی—نتوانست به اهداف تعیین‌شده دست یابد. این مسئله حاکی از آن است که اگرچه بخش تولیدی چین، تحت فشار تعرفه‌ها و ریسک‌های تجاری هنوز فعال است، اما مصرف‌کننده چینی همچنان با بی‌اعتمادی نسبت به آینده اقتصادی رفتار می‌کند. این تناقض پیام مهمی برای بازار نفت دارد، زیرا چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان، نقش کلیدی در حفظ توازن تقاضای جهانی بازی می‌کند.
۴. آتش‌بس موقت در جنگ تجاری آمریکا و چین؛ تنفس کوتاه برای قیمت نفت
توافق آمریکا و چین برای توقف ۹۰ روزه جنگ تعرفه‌ای، بارقه‌ای از امید برای ثبات اقتصادی جهانی ایجاد کرد. این توافق منجر به افزایش بیش از یک درصدی قیمت نفت در هفته گذشته شد. با این حال، ماهیت موقتی این توافق و رفتار غیرقابل پیش‌بینی دولت ترامپ باعث شده است بازارها آن‌طور که باید، به این آتش‌بس واکنش مثبت پایداری نشان ندهند. معامله‌گران نگران‌اند که پس از این دوره‌ی سه‌ماهه، دوباره شاهد آغاز موج جدید تعرفه‌ها و تنش‌های اقتصادی باشند.
۵. مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا؛ سایه‌ای بلند بر بازار نفت
نتیجه مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در حالی که برخی اظهارات از توافقی قریب‌الوقوع سخن گفته‌اند، مواضع متعارض و شروط سخت‌گیرانه آمریکا باعث ایجاد سردرگمی در بازار شده است. این بن‌بست می‌تواند مانع بازگشت رسمی نفت ایران به بازار شود یا برعکس، در صورت حصول توافق، منجر به افزایش قابل توجه عرضه گردد. به همین دلیل، بازار نفت همچنان چشم‌انتظار نتایج دقیق و شفاف از روند مذاکرات باقی مانده است.
۶. خواست آمریکا برای توقف کامل غنی‌سازی؛ مانعی بزرگ برای توافق
اظهارات استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، مبنی بر اینکه هرگونه توافق باید شامل توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران باشد، موجی از واکنش در تهران به همراه داشت. از دید ایران، برنامه هسته‌ای موضوعی غیرقابل مذاکره است. چنین شرطی احتمالاً روند مذاکرات را بیش از پیش پیچیده و به تعویق خواهد انداخت. بازار در چنین شرایطی با عدم قطعیت بسیار بالایی دست‌وپنجه نرم می‌کند که سبب ناپایداری قیمتی خصوصاً در بخش انرژی شده است.
۷. تأثیر نرخ بهره و ارزش دلار بر بازار نفت
همزمان با کاهش رتبه اعتباری آمریکا و احتمال کاهش بیشتر نرخ بهره توسط فدرال رزرو، ارزش دلار با فشار نزولی مواجه شده است. کاهش ارزش دلار برای قیمت جهانی نفت مثبت محسوب می‌شود، چون باعث می‌شود خرید نفت برای کشورهایی با ارزهای دیگر ارزان‌تر شود. با این حال، تأثیر مثبت تضعیف دلار بر قیمت نفت، در مواجهه با عوامل منفی مذکور، محدود باقی مانده است و نتوانسته روند نزولی قیمت‌ها را معکوس کند.
۸. افزایش تنش در دریای بالتیک؛ دست‌انداز جدید در بازار انرژی اروپا
توقیف یک نفتکش یونانی توسط روسیه پس از ترک بندری در استونی باعث شده روابط بین روسیه و اروپا دچار تنش جدیدی شود. این اتفاق در منطقه‌ای حساس مانند دریای بالتیک، نگرانی‌هایی را درباره امنیت مسیرهای تأمین انرژی اروپا ایجاد کرده است. در حالی که اروپا یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ نفت است، وقوع چنین رویدادهایی می‌تواند موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه‌ای و در نهایت افزایش قیمت نفت در بازارهای منطقه‌ای شود.
۹. کاهش شمار دکل‌های نفتی در آمریکا؛ نشانه‌ای از تمرکز بر کاهش هزینه‌ها
گزارش شرکت بیکر هیوز نشان می‌دهد که تعداد دکل‌های نفتی فعال آمریکا برای هفته گذشته با کاهش مواجه شده و به ۴۷۳ دکل رسیده است. این کاهش اولین کاهش قابل توجه از ماه ژانویه تاکنون محسوب می‌شود و بیانگر تداوم تمرکز شرکت‌های نفتی آمریکایی بر کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش سودآوری از طریق بهره‌وری بهتر است. در بلندمدت، این کاهش می‌تواند سرعت رشد تولید نفت آمریکا را محدود کند و قیمت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد.
۱۰. واقع‌بینی در برابر ادعاهای ترامپ درباره توافق با ایران
برخلاف خوش‌بینی ترامپ مبنی بر نزدیک‌بودن به توافق با ایران، واقعیت این است که مذاکرات هسته‌ای همواره پیچیده، زمان‌بر و پرنوسان بوده‌اند. تحلیل‌گران با احتیاط به اظهارنظرهای مقامات آمریکایی نگاه می‌کنند و بسیاری از آنان اینگونه سخنان را بیشتر ابزاری برای جلب حمایت داخلی یا کنترل بازارها می‌دانند تا نشانی از پیشرفت واقعی در مذاکرات.
۱۱. خطر بازگشت نفت ایران و افزایش عرضه جهانی
بازگشت احتمالی حدود ۱.۶۵ میلیون بشکه نفت خام روزانه ایران، که در حال حاضر عمدتاً به صورت پنهانی به بازار می‌رود، می‌تواند توازن شکننده بین عرضه و تقاضا را بر هم بزند. این اتفاق می‌تواند منجر به افت بیشتر قیمت نفت شود، به‌ویژه در شرایطی که آژانس بین‌المللی انرژی خبر از افزایش سریع عرضه توسط اوپک‌پلاس داده است.
۱۲. آسیب‌پذیری پالایشگاه‌های کوچک چین در برابر تغییرات بین‌المللی
پالایشگاه‌های کوچک و خصوصی چین (ملقب به تی‌پات‌ها) که وابستگی شدیدی به نفت تخفیف‌دار ایران دارند، در شرایط لغو تحریم‌ها با چالش جدی روبرو می‌شوند. این پالایشگاه‌ها که سودآوری‌شان به واردات ارزان وابسته است، ممکن است ناچار به کاهش تولید یا حتی تعطیلی شوند. این موضوع پیامدهای بزرگی برای صنعت پالایش در چین دارد و ساختار آن را به سمت تمرکز بیشتر روی پالایشگاه‌های دولتی خواهد برد.
۱۳. تداوم واردات نفت ایران توسط چین از طریق «ناوگان تاریک»
با وجود تحریم‌های آمریکا و عدم گزارش واردات نفت از ایران توسط گمرک چین، داده‌های تحلیلی نشان می‌دهند که بخش قابل‌توجهی از نفت ایران از طریق روش‌های غیررسمی وارد چین می‌شود. استفاده از تانکرهایی که مبدأ خود را پنهان می‌کنند، چالشی اساسی برای شفافیت بازار ایجاد کرده است. در صورت لغو تحریم‌ها، این نفت می‌تواند به‌شکل رسمی وارد شود و به وفور در بازار عرضه گردد.
۱۴. ظرفیت ایران برای افزایش سریع تولید نفت
ایران نشان داده که صنعت نفتش در برابر فشارهای بین‌المللی مقاوم است. طبق داده‌های اوپک، تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۳ میلیون بشکه در روز رسیده و در صورت لغو تحریم‌ها، می‌تواند تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز طی فقط شش ماه افزایش یابد. این پتانسیل تولید بالا، ایران را به بازیگری تعیین‌کننده در تعادل بازار جهانی نفت تبدیل می‌کند.
۱۵. برندگان و بازندگان بازگشت نفت ایران
در صورت بازگشت رسمی نفت ایران به بازار، پالایشگاه‌های تی‌پات چین بیشترین آسیب را خواهند دید، در حالی که مصرف‌کنندگان جهانی از کاهش قیمت‌ها بهره‌مند می‌شوند. همچنین، چین با کاهش وابستگی به نفت رسمی، دست بازتری برای مذاکره در بازار جهانی پیدا می‌کند. از سوی دیگر، کشورهای تولیدکننده‌ای مانند عربستان سعودی که در حال حاضر از قیمت‌های بالاتر سود می‌برند، ممکن است خود را در شرایط رقابتی سخت‌تری ببینند. بازندگان دیگر شامل کشورهای صادرکننده با هزینه تولید بالا هستند که ممکن است سودآوری آن‌ها کاهش یابد.بازار نفت جهانی در شرایطی قرار دارد که تحت تأثیر واگرایی شدید عوامل بنیادی و ژئوپلیتیکی قرار گرفته است. نگرانی‌ها از کاهشی شدن اقتصاد جهانی، مذاکرات بی‌نتیجه هسته‌ای ایران و آمریکا، تنش‌های منطقه‌ای و احتمال افزایش عرضه، همگی سبب شده‌اند تا قیمت نفت در مسیر ناپایدار و پرنوسانی قرار گیرد. این شرایط ایجاب می‌کند که تصمیم‌گیرندگان سیاسی، فعالان بازار و مصرف‌کنندگان انرژی با دقت بیشتری به تحلیل تحولات روز بپردازند و برای مواجهه با پیامدهای احتمالی آماده باشند. آینده بازار نفت به شدت به تعامل بین سیاست و اقتصاد بین‌الملل گره خورده است.