به گزارش افق امروز
در فرهنگ اصیل اسلامی، عزاداری تنها مجالی برای ابراز اندوه و تسلیت نیست، بلکه فرصتی برای همدلی، دعا و یادآوری ناپایداری دنیا و تأمل در آخرت است. با این حال، در سال‌های اخیر رسم ناصوابی در بخشی از جامعه ما رایج شده که عملاً روح معنوی مجالس ترحیم را کم‌رنگ کرده و خانواده‌های داغ‌دیده را زیر بار هزینه‌های غیرضروری و فشارهای اجتماعی قرار داده است؛ و آن اطعام گسترده و برگزاری ضیافت‌های سنگین در تالارها یا منازل به بهانه ختم اموات است.
️ نگاهی از منظر دینی:
قرآن کریم در آیات متعددی انسان را از اسراف و تکلف نهی می‌کند.
«وَلا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ» (اعراف/۳۱)
خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد.
اطعام و مهمانی، در ذات خود، عملی نیکو و موجب ثواب است؛ اما در جای خود و به نیت درست. هنگامی که میزبان، در اوج اندوه و تنگدلی، به جای تسلی و آرامش، دغدغه پذیرایی از مهمانان را دارد، نه تنها این عمل ثواب ندارد، بلکه می‌تواند مصداقی از رفتار جاهلی و ضد سنت نبوی باشد.
سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع):
روایت معتبر از امام جعفر صادق(ع) – در کتاب من لایحضره الفقیه ج۱، ص۱۸۲ – چنین می‌فرماید:
«الغَذاءُ عِندَ أهلِ المُصابِ مِنَ العَملِ الجاهلیّة»
غذا خوردن در خانه مصیبت‌دیده، از رفتارهای جاهلی است.
و نیز نقل شده است:
وقتی خبر شهادت جعفر طیار به پیامبر(ص) رسید، حضرت به مسلمانان فرمودند:
«اصنعوا لآل جعفر طعاماً، فقد أتاهم ما یشغلهم»
برای خانواده جعفر غذا تهیه کنید، چرا که مصیبتی بر آنان وارد شده که ایشان را از تهیه طعام بازداشته است.
بدین ترتیب، سنت پیامبر(ص) نه اطعام از سوی صاحبان عزا، بلکه ارسال غذا برای تسلی و کمک به آنان بوده است؛ سنتی سراسر عطوفت و همدلی که متأسفانه در بسیاری از جوامع امروز، وارونه اجرا می‌شود.
نگاهی جامعه‌شناختی و فرهنگی:
از منظر جامعه‌شناسی دین، آیین‌های عزاداری زمانی کارکرد مثبت دارند که به بازسازی عاطفی و همبستگی اجتماعی منجر شوند. اما هنگامی که آیین عزاداری به میدان رقابت طبقاتی و نمایش تجمل بدل گردد، هدف اصلی یعنی همدردی و تسلی از میان می‌رود.
در چنین حالتی، خانواده مصیبت‌دیده ناخواسته در معرض فشار روانی و مالی قرار می‌گیرد و جامعه نیز به تدریج دچار وارونگی فرهنگی می‌شود؛ جایی که ظاهر مراسم بر باطن آن می‌چربد.
تأکید علما و بزرگان معاصر:
در همین راستا، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سیدحسن عاملی، امام جمعه محترم اردبیل، در خطبه‌های اخیر نماز جمعه، با صراحت این بدعت را نکوهش کرده و توصیه فرموده‌اند:
«اطعام مجالس ترحیم تعطیل شود. صاحب عزا در نهایت بیچارگی و غم، معطل مانده است که به فکر عزیز از دست‌رفته خود باشد یا به فکر شکم مهمانان؟»
این سخن، نه تنها توصیه‌ای اخلاقی، بلکه تلاشی برای اصلاح فرهنگی و بازگرداندن جامعه به تعادل و عقلانیت دینی است.
دعوت به بازگشت:
بیایید با تأسی به سنت پیامبر مهربانی، رسم نیکوی فرستادن غذا برای صاحبان عزا را احیا کنیم و رسم ناصواب اطعام در مجالس ترحیم را از جامعه بزداییم.
در این مسیر، هم مسئولان فرهنگی و دینی، هم خانواده‌ها و رسانه‌ها وظیفه دارند آگاهی‌رسانی کنند تا جامعه به سوی اصالت‌ها و روح واقعی دین بازگردد.
مخلص کلام اینکه :
فراموش نکنیم که عزاداری برای مردگان، نباید عزای زندگان شود.
احیای سنت اصیل نبوی در این باره، گامی است در جهت کرامت انسانی، ساده‌زیستی، عقلانیت اجتماعی و دین‌داری واقعی