به گزارش افق امروز
به نقل از صد آنلاین ،بلکه گنجینه‌ای از فواید سلامتی را در خود جای داده است. از بهبود هضم و پاکسازی کبد گرفته تا مبارزه با التهاب و تنظیم فشار خون، ترخون نشان داده است که سزاوار جایگاهی فراتر از یک چاشنی ساده است. این مقاله به کاوش عمیق در دنیای شگفت‌انگیز ترخون، از خواص دارویی آن تا دیدگاه طب سنتی و روش‌های استفاده از آن می‌پردازد.
شناختی اجمالی از گیاه ترخون
ترخون که به “افسنتین رومی” نیز معروف است، متعلق به خانواده کاسنی (Asteraceae) بوده و بومی مناطق معتدل اوراسیا و شمال آمریکا است. این گیاه به دلیل برگ‌های باریک، نوک‌تیز و معطرش کشت می‌شود. عطر و طعم متمایز و کمی شیرین و مشابه انیسون آن، باعث شده تا یکی از ارکان اصلی ترکیب ادویه‌ای معروف به ” fines herbes” در آشپزی فرانسوی باشد. اما فراتر از طعم، این عطر و طوع ناشی از ترکیبات شیمیایی فعالی مانند استراگول (متیل چاویکول) و اوژنول است که مسئول بسیاری از خواص دارویی آن نیز هستند.
۲. محافظ قدرتمند کبد
کبد، این آزمایشگاه شیمیایی بدن، نقش حیاتی در سم‌زدایی و متابولیسم دارد. مطالعات نشان داده‌اند که ترخون دارای خواص محافظت‌کننده از کبد (Hepatoprotective) است. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در ترخون، مانند کوئرستین، به مبارزه با استرس اکسیداتیو در سلول‌های کبدی می‌پردازند و از این اندام در برابر آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد و سموم محافظت می‌کنند. این ویژگی، ترخون را به یک مکمل طبیعی مفید برای سلامت کلی کبد تبدیل کرده است.
۳. کاهش‌دهنده التهاب در بدن
التهاب ریشه بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله آرتریت، بیماری‌های قلبی-عروقی و حتی دیابت است. ترخون به دلیل دارا بودن ترکیبات ضدالتهابی قوی، می‌تواند به کاهش شاخص‌های التهابی در بدن کمک کند. استفاده منظم از این گیاه در رژیم غذایی می‌تواند در کاهش درد‌های مفصلی و عضلانی ناشی از التهاب مؤثر باشد. این خاصیت، امید‌های تازه‌ای را برای استفاده از ترخون در مدیریت بیماری‌های التهابی ایجاد کرده است.
۴. تنظیم‌کننده طبیعی فشار خون
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که ترخون ممکن است در تنظیم فشار خون نقش داشته باشد. این اثر احتمالاً از طریق دو مکانیسم صورت می‌گیرد: اول، وجود پتاسیم که یک گشادکننده عروق است و به شل شدن رگ‌های خونی و کاهش فشار بر سیستم قلبی-عروقی کمک می‌کند. دوم، برخی ترکیبات موجود در ترخون ممکن است به عنوان مهارکننده‌های ملایم کانال کلسیم عمل کنند و از انقباض بیش از حد عروق جلوگیری نمایند. البته برای تأیید قطعی این اثر، به مطالعات بالینی بیشتری نیاز است.
۵. خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی
ترخون سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها است که با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، از بدن در برابر پیری زودرس و آسیب سلولی محافظت می‌کنند. علاوه بر این، اسانس ترخون دارای خواص ضد میکروبی در برابر باکتری‌ها و قارچ‌های مختلف است. این ویژگی نه تنها به سلامت دهان و دندان کمک می‌کند (با کاهش باکتری‌های مضر)، بلکه می‌تواند ماندگاری غذا‌ها را نیز افزایش دهد.
ترخون از منظر طب سنتی: طبع گرم و خشک
در طب سنتی ایرانی-اسلامی، ترخون دارای طبع گرم و خشک درجه دو معرفی شده است. این ویژگی، آن را به گیاهی ایده‌آل برای افراد با مزاج سرد و‌تر تبدیل می‌کند. این افراد که ممکن است از علائمی مانند کندی هضم، احساس کسلی و سنگینی، نفخ زیاد و تولید بلغم رنج ببرند، با مصرف ترخون می‌توانند تعادل را به مزاج خود بازگردانند.
مفید برای سردمزاجان: ترخون با گرم کردن معده و کبد، به تقویت قوای هاضمه آنان کمک می‌کند.
رفع بلغم: با خشک کردن رطوبت‌های اضافی بدن (بلغم)، می‌تواند در کاهش علائم ناشی از آن مانند آبریزش بینی یا سفتی مفاصل مؤثر باشد.
تقویت اعصاب: از دیدگاه طب سنتی، بوییدن و مصرف ترخون می‌تواند برای تقویت قوای مغزی و حواس پنجگانه مفید باشد و رطوبت‌های اضافی مغز را کاهش دهد.
در آشپزی: از ترخون تازه یا خشک شده می‌توان برای طعم‌دهی به سوپ‌ها، سس‌ها (مانند سس بشامل)، سالادها، غذا‌های دریایی، مرغ و تخم مرغ استفاده کرد.
دمنوش ترخون: برای تهیه دمنوش، یک قاشق غذاخوری ترخون تازه یا یک قاشق چای‌خوری ترخون خشک را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه روی حرارت غیرمستقیم قرار دهید. سپس آن را صاف کرده و میل کنید.
اسانس ترخون: اسانس این گیاه بسیار غلیظ است و نباید به صورت خوراکی مصرف شود مگر تحت نظر پزشک متخصص. از اسانس آن می‌توان در رایحه‌درمانی یا به صورت موضعی (پس از رقیق کردن با روغن حامل) استفاده کرد.
با وجود خواص فراوان، مصرف بیش از حد ترخون (به ویژه اسانس آن) می‌تواند به دلیل وجود ترکیبی به نام استراگول، سمی باشد.
زنان باردار و شیرده باید از مصرف مقادیر دارویی آن خودداری کنند.
افرادی که به گیاهان خانواده کاسنی مانند ابروسیا، گل داودی و گل مروارید حساسیت دارند، ممکن است به ترخون نیز واکنش آلرژیک نشان دهند.
ترخون به راستی می‌تواند به عنوان یک “ابرگیاه” در حوزه سلامت و تغذیه شناخته شود. این گیاه، پیوندی زیبا بین علم مدرن و حکمت طب سنتی ایجاد کرده است. از یک سو، تحقیقات علمی، خواصی، چون بهبود هضم، محافظت از کبد، کاهش التهاب و تنظیم فشار خون را برای آن به اثبات رسانده و از سوی دیگر، طب سنتی با شناسایی طبع گرم و خشک آن، راهکاری هدفمند برای کمک به افراد سردمزاج ارائه داده است. با گنجاندن این گیاه معطر و پرخاصیت در رژیم غذایی روزانه، می‌توانیم گامی مؤثر در جهت ارتقای سلامت و لذت بردن از طعمی بی‌نظیر بردارید.