به گزارش افق امروز کاردینال «کوین فارل»، مدیر امور مالی و اداری واتیکان در توییتی اعلام کرد: «برادران و خواهران عزیز، با اندوه عمیق باید درگذشت پدر مقدسمان فرانسیس را اعلام کنم. ساعت ۷:۳۵ صبح دوشنبه، اسقف رم، فرانسیس، به خانه ابدی سفر کرد.» پاپ فرانسیس زاده ۱۷دسامبر۱۹۳۶، در آرژانتین با نام اصلی «خورخه ماریو برگولیو» در سال۲۰۰۱ مقام کاردینالی را از پاپ ژان پل دوم دریافت کرد. برگولیو در سال۲۰۱۳ به جای بندیکت شانزدهم به‌عنوان پاپ انتخاب شد و لقب فرانسیس را برای خود برگزید. وی نخستین عضو فرقه یسوعی، اولین پاپ اهل قاره آمریکا و پس از گرگوری سوم، اولین پاپ غیر اروپایی بود.
آخرین حضور پاپ فرانسیس به مناسبت عید پاک در ۲۰آوریل۲۰۲۵، با درخواستی جهانی برای صلح، خلع سلاح و آزادی زندانیان همراه بود. پاپ در پیامش که در این مراسم قرائت شد، آتش‌بس در غزه، آزادی زندانیان و دسترسی بشردوستانه، صلح در اوکراین، قفقاز جنوبی و بالکان غربی، خلع سلاح و آزادی مذهبی در آفریقا، از جمله سودان، کنگو و ساحل و آشتی در میانمار را خواستار شد. فرانسیس هفته‌های آخر عمر خود را به‌دلیل مشکلات تنفسی و ذات‌الریه در بیمارستان «جملی» رم گذراند. مرگ او آغاز روند رسمی برای انتخاب پاپ جدید است که با تدفین پاپ در روزهای آینده آغاز می‌شود و با دود سفیدی که از کلیسای سیستین به نشانه انتخاب پاپ جدید بیرون می‌آید، پایان می‌یابد.
«کریستوفر لمب» و «هلن ریگان» در گزارش دیروز دوشنبه در سی‌ان‌ان نوشتند، پاپ فرانسیس روزهای پایانی خدمت خود را در کلیسا گذراند و تا جایی که می‌توانست در جشن عید پاک، نقطه اوج تقویم مسیحی شرکت کرد. این پاپ ۸۸ ساله مراسم اصلی هفته مقدس و عید پاک را رهبری نکرد، اما در آن حضور کوتاهی داشت، از جمله گذراندن ۳۰دقیقه در زندانی در رم در روز پنج‌شنبه و بازدید از کلیسای سنت پیتر در عصر شنبه. سپس صبح یکشنبه، او توانست دعای «اوربی اِت اوربی» را به «شهر [رم] و جهان» تقدیم کند؛ درحالی‌که یکی از دستیارانش سخنرانی او را می‌خواند. او سپس از طریق «پاپ‌موبایل»، و اولین بار از زمان بستری شدنش، به جمعیت پرشور در میدان سنت پیتر خوشامد گفت. او همچنین به‌طور خلاصه با «جی دی ونس»، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده که آخرین مقام غیرنظامی خارجی است که با پاپ فرانسیس ملاقات کرده است، دیدار کرد.
پاپ نوگرا
کریستوفر لمب همچنین در بخش دیگری از گزارش خود افزود: این پاپ آرژانتینی به سرعت به‌عنوان یک «نوگرا» شهرت یافت. رویکرد برون‌گرای او باعث شد که با جسارت درباره بحران‌های بشردوستانه مانند مهاجرت، جنگ و تغییرات اقلیمی صحبت کند. او در راستای مقابله با ذهنیت‌های نخبه‌گرایانه در میان کشیشان، خواستار رویکردی دلسوزانه نسبت به کاتولیک‌های مطلقه شد و اصرار داشت که کلیسا از همه استقبال کند. او به دنبال اصلاح کلیسا بود. فرانسیس مجموعه‌ای از اقدامات را برای پاک‌سازی فساد مالی در واتیکان و مقابله با معضل سوءاستفاده جنسی توسط برخی از کشیش‌ها انجام داد، از جمله قوانینی برای پاسخ‌گو ساختن اسقف‌ها در قبال پنهان‌کاری‌ها. فرانسیس همچنین به دنبال افزایش نقش زنان شاغل در واتیکان بود. او درحالی‌که به دنبال ایفای نقش صلح‌آفرین در مواجهه با درگیری‌های جهانی، به‌ویژه در اوکراین و خاورمیانه بود، با جهان اسلام پل‌هایی ایجاد کرد. اصلاحات فرانسیس باعث شد که با مقاومت بی‌سابقه‌ای از سوی محافظه‌کاران افراطی در داخل کلیسا روبه‌رو شود؛ اگرچه کاتولیک‌های مترقی احساس می‌کردند که او باید در اجازه دادن به مردان متاهل برای کشیش شدن و ایجاد فضای بیشتر برای زنان در خدمت، گام‌های بیشتری برمی‌داشت. با وجود اتخاذ مجموعه‌ای از اقدامات سخت‌گیرانه، فرانسیس همچنین نتوانست رسوایی سوءاستفاده جنسی از کودکان و سایر اشکال سوءاستفاده را که کلیسای کاتولیک را گرفتار کرده بود، فرو بنشاند؛ ننگی که او مسوولیت شخصی را برای پایان دادن به آن بر عهده گرفت؛ اما در طول دوران پاپی‌اش همچنان به کلیساها در چندین کشور آسیب زد.
واکنش رهبران جهان به مرگ پاپ فرانسیس
«کریستین ادواردز»، خبرنگار سی‌ان‌ان در همین رابطه نوشت، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به پاپ فرانسیس ادای احترام کرد و گفت: «از بوئنوس آیرس تا رم، پاپ فرانسیس می‌خواست کلیسا شادی و امید را برای فقیرترین افراد به ارمغان بیاورد. مردم را با یکدیگر و با طبیعت متحد کند. باشد که این امید بی‌وقفه فراتر از او زنده شود.» فردریش مرتز، صدراعظم آینده آلمان در بیانیه‌ای گفت: «مرگ پاپ فرانسیس مرا با غم و اندوه فراوان لبریز می‌کند. فرانسیس به‌خاطر تعهد خستگی‌ناپذیرش به ضعیف‌ترین اعضای جامعه، به عدالت و آشتی به یاد خواهد ماند.»
اورسولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا پیام تسلیتی ارسال کرد و گفت: «پاپ با فروتنی و عشق خالصانه‌اش به افراد کم‌بضاعت، الهام‌بخش میلیون‌ها نفر، بسیار فراتر از کلیسای کاتولیک بود.» نارندرا مودی، نخست وزیر هند گفت که از درگذشت پاپ «عمیقا متاثر» است. او در بیانیه‌ای در ایکس نوشت: «در این ساعت غم و اندوه، تسلیت صمیمانه خود را به جامعه جهانی کاتولیک ابراز می‌کنم. پاپ فرانسیس همیشه به‌عنوان نمادی از شفقت، فروتنی و شجاعت معنوی توسط میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به یاد خواهد ماند.»
جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده که ساعاتی قبل از مرگ فرانسیس با او ملاقات کرد، دیروز دوشنبه در پستی در ایکس نوشت: «من همین الان از درگذشت پاپ فرانسیس مطلع شدم. قلب من با میلیون‌ها مسیحی در سراسر جهان است که او را دوست داشتند.»
درگذشت رهبر کاتولیک‌های جهان، ۱۲سال پس از اعلام پاپ شدنش، پرسش‌های جدیدی را در مورد این مساله برانگیخته که چه کسی جانشین او به عنوان رهبر کلیسای کاتولیک، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین نهادهای مذهبی با ۱.۳۹میلیارد پیرو، خواهد شد و فرآیند انتخاب پاپ جدید چگونه خواهد بود. الجزیره در گزارشی در همین رابطه به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
پاپ بعدی چه کسی خواهد بود؟
هنوز جانشینی برای پاپ فقید انتخاب نشده است. «کالج کاردینال‌ها»، متشکل از روحانیون ارشد کاتولیک – که بسیاری از آنها توسط خود فرانسیس منصوب شده‌اند – پاپ بعدی را انتخاب خواهند کرد. برای واجد شرایط بودن، یک نامزد باید یک «کاتولیک رومی مرد غسل تعمید یافته» باشد، اگرچه قرن‌هاست که کاردینال‌ها منحصرا فردی را از میان خود انتخاب می‌کنند. در حال حاضر بیش از ۲۴۰ کاردینال در سراسر جهان وجود دارد. آنها معمولا این عنوان را مادام‌العمر در اختیار دارند.
پاپ جدید چگونه انتخاب می‌شود؟
کاردینال‌های زیر ۸۰سال، هنگامی که پاپ فوت می‌کند یا استعفا می‌دهد، در جایی که به‌عنوان «انجمن پاپی» شناخته می‌شود، رای می‌دهند. برای جلوگیری از نفوذ خارجی، انجمن خود را در «کلیسای سیستین» حبس و در مورد جانشینان بالقوه مشورت می‌کنند. درحالی‌که تعداد انتخاب‌کنندگان پاپ معمولا ۱۲۰نفر است، در حال حاضر ۱۳۸ رای‌دهنده واجد شرایط وجود دارد. اعضای آن رای خود را از طریق رای مخفی می‌دهند؛ فرآیندی که توسط ۹ کاردینالِ به‌صورت تصادفی انتخاب شده نظارت می‌شود. به‌طور سنتی، برای انتخاب پاپ جدید اکثریت دوسوم لازم است و رای‌گیری تا رسیدن به این حد نصاب ادامه می‌یابد. پس از هر دور، برگه‌های رای با مواد شیمیایی سوزانده می‌شوند و دود سیاه یا سفید تولید می‌کنند و به جهانیان در مورد نتیجه اطلاع می‌دهند. دود سیاه نشان می‌دهد که هیچ تصمیمی گرفته نشده است؛ درحالی‌که دود سفید به معنای انتخاب پاپ جدید است. پس از انتخاب پاپ، یک کاردینال ارشد نام او را از کلیسای «سنت پیتر» اعلام می‌کند.
جلسه محرمانه انجمن پاپی چه زمانی آغاز می‌شود؟
این جلسه معمولا دو یا سه هفته پس از مرگ یا استعفای پاپ فعلی برگزار می‌شود. این امر امکان یک دوره عزاداری ۹روزه را فراهم می‌کند و به کاردینال‌ها اجازه می‌دهد تا از سراسر جهان به واتیکان بروند. جلسه محرمانه سال۲۰۱۳ که پاپ فرانسیس، نخستین پاپ از آمریکای جنوبی را انتخاب کرد، تنها ۱۲روز پس از استعفای پاپ بندیکت شانزدهم، سلف او، آغاز شد.
انتخاب پاپ جدید چقدر طول می‌کشد؟
این فرآیند بسته به میزان اختلاف کاردینال‌ها می‌تواند روزها، هفته‌ها یا حتی بیشتر طول بکشد. هر روز، جلسه محرمانه می‌تواند تا چهار دور رای‌گیری برگزار کند تا سعی کند به اکثریت دوسوم مورد نیاز دست یابد. اگر پس از ۳۳دور، هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشود، دو نامزد برتر در دور دوم رای‌گیری با هم رقابت می‌کنند. انتخابات سه پاپ اخیر نسبتا سریع بوده و هر کدام فقط چند روز طول کشیده است. اما از نظر تاریخی، انتخابات گاهی اوقات بسیار طولانی‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که مجمع کاردینال‌ها که پاپ گرگوری دهم را در سال ۱۲۷۱ انتخاب کرد، به‌دلیل مشاجرات شدید سیاسی تقریبا سه‌سال طول کشید.
نامزدهای برتر برای پاپ بعدی چه کسانی هستند؟
از ۱۳۸ کاردینال واجد شرایط رای دادن در مجمع کاردینال‌ها، در مجموع ۱۱۰نفر توسط پاپ فرانسیس منصوب شدند. این گروه به‌طور قابل توجهی متنوع‌تر از انتخاب‌کنندگان قبلی است و نمایندگان بیشتری از آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین دارد که نشان‌دهنده هدف فرانسیس برای انعکاس دامنه جهانی کلیسا است. جوان‌ترین انتخاب‌کننده کاردینال تنها ۴۵سال سن دارد و یک روحانی اوکراینی ساکن استرالیا است. در نتیجه، این احتمال وجود دارد که برای نخستین بار طی قرن‌ها، پاپ بعدی از آفریقا یا آسیا یا منطقه دیگری که به‌طور سنتی در رهبری کلیسا کمتر نماینده دارد، انتخاب شود.
در میان کاردینال‌های آفریقایی که مورد بحث قرار گرفته‌اند، می‌توان به «پیتر تورکسون» از غنا، رئیس سابق شورای پاپی عدالت و صلح و «فریدولین آمبونگو» از جمهوری دموکراتیک کنگو و اسقف اعظم کینشاسا اشاره کرد. هر دو از محافظه‌کاران متعهدی هستند که از طرفداران سرسخت صلح در کشورهای خود بوده‌اند. یکی دیگر از مدعیان قوی، «کاردینال لوئیس تاگل» فیلیپینی، اسقف اعظم سابق مانیل است. تاگل مانند پاپ فرانسیس بر عدالت اجتماعی و مراقبت از فقرا تاکید دارد. کاردینال مجارستانی «پیتر اِردو» به‌عنوان یک کاندیدای محافظه‌کار پیشرو دیده می‌شود و می‌تواند به‌عنوان پلی برای مسیحیان شرقی عمل کند. اردو، اسقف اعظم استرگوم-بوداپست، یک سنت‌گرا است که از ارتباط با مسیحیان ارتدکس حمایت کرده و بر «نیاز مبرم» به وحدت بین کلیساها تاکید دارد. همچنین در این میان، کاردینال «پیترو پارولین»، وزیر امور خارجه واتیکان نیز حضور دارد که نقش دیپلماتیک ارشدش باعث شده که همه کاردینال‌ها او را به خوبی بشناسند. سایر نامزدهای احتمالی عبارتند از «ماتئو زوپی» از ایتالیا و اسقف اعظم بولونیا و «ماریو گرچ» از مالت و دبیرکل شورای اسقف‌ها؛ سمتی که او را در ارتباط نزدیک با پاپ فرانسیس نگه داشته است.
در طول دوره گذار چه اتفاقی برای واتیکان می‌افتد؟
در دوره «صندلی خالی» – زمانی که دفتر پاپ خالی است – یک کاردینال ارشد، معروف به «کامرلنگو»، مرگ پاپ را تایید می‌کند و موقتا مسوولیت امور مالی و اداری واتیکان را بر عهده می‌گیرد. او اختیار تغییر دکترین کلیسا یا تصمیم‌گیری‌های مهم را ندارد. کامرلنگوی فعلی، کاردینال «کوین فارل»، متولد ایرلند است که به‌عنوان رئیس دیوان عالی واتیکان نیز خدمت می‌کند.