به گزارش افق امروز از همین‌رو در جریان سفر نخست‌وزیر ازبکستان به ایران، ۴ سند همکاری میان تهران و تاشکند از جمله سند شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و ازبکستان با حضور وزیر صمت ایران و وزیر تجارت و سرمایه‌گذاری ازبکستان به امضا رسید. از سوی دیگر در حاشیه این اجلاس، مرکز تجاری ازبکستان در تهران با هدف افزایش روابط تجاری افتتاح شد. نیاز کشورهای آسیای میانه به بنادر ایران سبب شده است که با وجود تحریم‌های ایالات‌متحده و سرمایه‌گذاری‌های دولت‌های عربی خلیج فارس، این کشورها همچنان روابط خود با تهران را در اولویت قرار دهند. ایران می‌تواند پل ارتباطی بین دو بلوک آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس باشد.
روابط تهران-تاشکند در گذر تاریخ
این نخستین‌بار نیست که یک مقام بلندپایه ازبکستان به تهران سفر می‌کند. تهران طی سال‌های گذشته بارها میزبان مقامات بلندپایه ازبکستان بوده است. اسلام کریم‌اف، رئیس‌جمهوری فقید ازبکستان ۴بار طی سال‌های ۱۳۷۱(دوجانبه)؛ ۱۳۷۴(افتتاح خط ریلی سرخس)؛ ۱۳۷۹(اجلاس سران اکو) و ۱۳۸۳(دوجانبه) به ایران سفر کرده بود. در ادامه این روابط دوجانبه پس از درگذشت او، روز ۲۸خرداد ۱۴۰۲ شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری جدید ازبکستان در نخستین سفر رسمی خود از زمان به قدرت رسیدنش به تهران سفر کرد. این سفر به دعوت رسمی مرحوم سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری سابق انجام شده بود و نخستین سفر یکی از مقامات ازبکستان به ایران پس از ۲۰سال به شمار می‌رفت. در جریان این سفر رئیس‌جمهوری ازبکستان دیداری نیز با مقام معظم رهبری داشت. همچنین در سفر مذکور ۱۱ سند همکاری در زمینه‌های مختلف بین طرفین به امضا رسید.
پیش از آن رئیسی و میرضیایف در حاشیه نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای در سپتامبر ۲۰۲۱(شهریور ۱۴۰۰) در «دوشنبه» و سپس در ماه نوامبر همان سال(آذر ۱۴۰۰) در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی در «عشق‌آباد» برای بررسی زمینه‌های توسعه همکاری‌ها با هم دیدار کرده بودند. در ادامه روابط دوجانبه، رئیسی آبان ۱۴۰۲ برای شرکت در شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اقتصادی اکو به ازبکستان سفر کرد. در دولت چهاردهم نیز این مراودات سیاسی ادامه داشته است. درهمین راستا مهر ماه سال گذشته مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری در جریان سفر به ترکمنستان، با «شوکت میرضیایف» رئیس‌جمهور ازبکستان، دیدار کرد و دو طرف در این دیدار بر ضرورت برگزاری نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور تاکید کردند.
ایران از جمله نخستین کشورهایی است که پس از فروپاشی شوروی، استقلال ازبکستان را در سال ۱۳۷۰به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک میان دو کشور از آن زمان برقرار شد. با این حال این روابط با گسترش روابط تجاری میان دو کشور طی سال‌های اخیر عمق بیشتری پیدا کرد تا جایی که حالا، با افتتاح مرکز تجاری ازبکستان در تهران قرار است این مرکز به تسهیل ارتباط میان شرکت‌های بازرگانی بینجامد. همچنین این مرکز قرار است با توسعه فرصت‌های سرمایه‌گذاری و افزایش مبادلات کالا میان تهران و تاشکند به عنوان یک سکوی عملیاتی برای تجار ازبک در ایران عمل کند. کارشناسان براین نظرند که حضور این مرکز تجاری در ایران می‌تواند موجب ارتقای سطح تعاملات بخش خصوصی دو کشور شود.
ایران؛ حلقه اتصال آسیای مرکزی به خلیج فارس
در این میان با توجه به اینکه مجموعه کشورهای آسیای میانه نقش در حال ظهوری در مناسبات اقتصاد سیاسی بین‌المللی دارند جایگاه ازبکستان نسبت به سایر کشورهای این بلوک بسیار برجسته‌تر است. ازبکستان تمایل و انگیزه‌های زیادی برای ایفای نقش فعال در ترانزیت فرامنطقه‌ای و کریدورهای بین‌المللی دارد. نیاز کشورهای آسیای میانه به بنادر ایران سبب شده است که با وجود تحریم‌های ایالات‌متحده، این کشورها همچنان روابط خود با تهران را در اولویت قرار دهند. با توجه به گسترش روابط بین آسیای میانه و شورای همکاری خلیج فارس، ایران نقش مهم و ممتازی در اتصال بین این دو حلقه دارد و می‌تواند پل ارتباطی مهمی در ترانزیت و حمل‌ونقل منطقه‌ای باشد.
با توجه به تصویب پیش‌نویس طرح «برنامه اقدام مشترک شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای آسیای مرکزی از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷» که در هجدهمین نشست مشترک سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و آسیای میانه به تصویب رسید، ایران این فرصت مهم را دارد تا از این ظرفیت فرامنطقه‌ای با محوریت تجارت نقش پررنگی ایفا کند. تشدید رایزنی‌های دیپلماتیک و سفرهای متقابل بین مقامات ایران و ازبکستان نیز نشان می‌دهد که طرف ازبکی بسیار علاقه‌مند به گسترش روابط با ایران است. ازهمین‌رو کارشناسان معتقدند تهران باید از این فرصت استفاده کرده و پل ارتباطی بین دو مجموعه در حال ظهور سیاسی و اقتصادی باشد.
گفت‌وگو در مورد همکاری‌های مشترک
در همین چارچوب روز گذشته «عبدالله عارفوف» نخست‌وزیر ازبکستان به دعوت رسمی محمدرضا عارف و در راس هیاتی بلندپایه با استقبال سیدمحمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت وارد تهران شد. عارفوف سپس در مجموعه تاریخی فرهنگی سعدآباد مورد استقبال رسمی عارف قرار گرفت و با او دیدار و گفت‌وگو کرد. تقویت همکاری مشترک در حوزه‌های مختلف، ایجاد تحرک در روابط دو کشور و ارتقای همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی از جمله محورهای مذاکرات معاون اول رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر ازبکستان بود. همچنین ۴ سند همکاری ایران و ازبکستان در حضور محمدرضا عارف و عبدالله عارفوف به امضا رسید. پروتکل بین دولتی درخصوص اجرای مفاد توافق‌نامه تجارت ترجیحی میان وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران و وزیر سرمایه‌گذاری، صنعت و تجارت جمهوری ازبکستان، یادداشت تفاهم همکاری در حوزه قرنطینه و حفظ نباتات میان رئیس سازمان حفاظت نباتات جمهوری اسلامی ایران و رئیس آژانس قرنطینه و حفظ نباتات جمهوری ازبکستان، یادداشت تفاهم در زمینه همکاری در حوزه استانداردسازی حلال میان رئیس سازمان ملی استاندارد ایران و رئیس محترم آژانس مقررات فنی جمهوری ازبکستان ۳ سند همکاری بود که وزرا و مسوولان دو کشور در حضور دکتر محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور و عبدالله عارفوف، نخست‌وزیر ازبکستان به امضا رساندند. به گزارش «ایرنا»، همچنین در این مراسم، نقشه راه بین دولتی دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان برای دوره ۲۰۲۷-۲۰۲۵ به امضای معاون اول رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر ازبکستان رسید.
هدف‌گذاری تجارت ۲ میلیارد دلاری
در ادامه، نشست هیات‌های عالی‌رتبه ایران و ازبکستان برگزار شد. عارف در این نشست، با تاکید بر اینکه دو کشور برای افزایش سطح روابط دو کشور اراده لازم را دارند، تصریح کرد: دولت چهاردهم مصمم به ارتقای روابط در همه زمینه‌ها با ازبکستان است. به گزارش «ایرنا»، عارف با بیان اینکه روابط ایران و ازبکستان ریشه در تاریخ مشترک دارد، افزود: اشتراکات فراوان فرهنگی و تاریخی میان ملت‌های دو کشور سرمایه ارزشمند برای تقویت روابط دوجانبه است و این پیوندهای ریشه‌دار زمینه‌ساز توسعه روابط در بخش‌های اقتصادی، انرژی، گردشگری، فرهنگی، علمی، تجاری و بخش خصوصی ایران و ازبکستان است.
وی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران کوتاه‌ترین مسیر برای اتصال کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد و خلیج فارس است، گفت: زیرساخت‌ها و امکانات لجستیکی در بنادر ایران فراهم شده است و ایران آمادگی دارد تسهیلات لازم را برای حضور ازبکستان در این بنادر فراهم کند. عارف تاکید کرد: هدف‌گذاری ارتقای سطح مبادلات از نظر جمهوری اسلامی ایران عملیاتی است و امیدواریم در کوتاه‌ترین زمان به این هدف برسیم که در این مسیر شناخت یکدیگر از توانایی‌ها و امکانات طرف مقابل ضروری است و باید مبادلات بین کارشناسان در بالاترین سطوح به ویژه فعالان بخش خصوصی دو کشور افزایش یابد.
به گزارش «ایسنا»، عارف همچنین در همایش تجاری ایران و ازبکستان گفت: با مذاکراتی که با نخست‌وزیر ازبکستان در ایروان داشتیم و امروز نیز تداوم یافت، در آینده کوتاهی کف معاملات میان دو کشور را به ۲ میلیارد دلار خواهیم رساند.
نخست‌وزیر ازبکستان نیز در این نشست، دیدارها و ملاقات‌های مقامات عالی‌رتبه دو کشور در بالاترین سطوح سیاسی را زمینه‌ساز افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری دانست که باید در حوزه‌های دیگر نیز گسترش یابد. وی با اشاره به افزایش روابط میان دو کشور در همه زمینه‌ها، به حجم روابط ۵۰۰ میلیون دلاری میان ایران و ازبکستان پرداخت و با تاکید بر اینکه توسعه همکاری‌های دوجانبه باید آینده‌دار و با برنامه‌ریزی طولانی‌مدت ارتقا یابد، افزود: بخش خصوصی ایران و ازبکستان باید از امکانات موجود به خوبی بهره‌برداری کند.
همزمان اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و ازبکستان نیز روز گذشته به ریاست وزیر صنعت، معدن و تجارت برگزار شد. سیدمحمد اتابک در دیدار با همتای ازبکستانی خود، ضمن بررسی راه‌های گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور، بر اجرایی شدن توافقات پیشین و افزایش تبادلات تجاری به ۲ میلیارد دلار تاکید کرد. وزیر صمت در این دیدار آمادگی ایران برای بهره‌برداری از زیرساخت‌های ترانزیت ویژه در دسترسی ازبکستان به آب‌های آزاد از طریق کریدور ایران را اعلام کرد.