به گزارش افق امروز کارشناسان معتقدند که زیرساخت‌های نامناسب دکل‌های مخابراتی و باتری‌های نگهدارنده انرژی نیز بر این وضعیت دامن خواهند زد. این در حالی است که سال گذشته نیز قطع مکرر برق، به‌ویژه در نیمه دوم سال، چالش‌های بسیاری را برای کاربران به ارمغان آورد و پیامدهای جبران‌ناپذیری برای کسبوکارها به همراه داشت. با وجود این روند در سال گذشته و ادامه خاموشی‌ها در شروع سال جدید، متخصصان این حوزه معتقدند که قطع برق و افت کیفیت اینترنت در ماه‌های پیش‌رو نه تنها همچنان ادامه خواهند داشت، بلکه حتی احتمال تشدید آنها نیز وجود دارد.
چالشی برای کاربران و سرویس‌دهندگان
با نزدیک شدن به فصل گرما و پیش‌بینی کارشناسان مبنی بر ناترازی ۲۰ هزار مگاواتی شبکه برق کشور در سال جاری، بار دیگر اظهارنظرها در خصوص تشدید اختلال اینترنت افزایش یافته است؛ زیرا عملا باتری دکل‌های مخابراتی در حالت خاموشی و قطع برق، حداکثر می‌توانند تا دو ساعت اینترنت و آنتن‌ها را پشتیبانی کنند. بر این اساس، با توجه به ناترازی انرژی در تابستان می‌توان پیش‌بینی کرد که اگر خاموشی‌ها بیشتر از دو ساعت طول بکشند، ارتباطات مخابراتی با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد. این در حالی است که همین حالا نیز مردم رضایت چندانی از کیفیت اینترنت ندارند و قطع برق را مشکلی اضافه بر دیگر چالش‌های این حوزه می‌دانند.
اواخر آذر ماه سال گذشته بود که مردم سایه سنگین قطعی برق را بر کیفیت اینترنت خود احساس کردند و گزارش‌های بسیاری از نارضایتی آنها از اختلال‌های پیاپی ثبت شد؛ اتفاقی که کاربران و کسبوکارها را با مشکلات متعددی از جمله اختلال در آموزش آنلاین، قطع سرویس سفارش آنلاین غذا و اجناس، مبادلات تجاری و… درگیر کرد. وزیر ارتباطات در آن زمان دلیل اختلال‌ها را قطع باتری اپراتورها اعلام کرد و با این حال طی ماه‌های بعدی نیز این اختلال‌ها ادامه داشت.
امیرحسین دهقان، کارشناس شبکه، در خصوص تجربه قطعی برق بر کیفیت اینترنت طی سال‌های گذشته به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «قطع برق در سال‌های گذشته تاثیر قابل توجهی بر کیفیت و پایداری اینترنت داشته است. این تاثیر به‌ویژه در حوزه اینترنت تلفن همراه محسوس بوده است؛ زیرا دکل‌های مخابراتی برای ادامه فعالیت در زمان قطعی برق به باتری‌های پشتیبان متکی هستند. با این حال به دلیل قطعی‌های طولانی مدت، این باتری‌ها به‌طور کامل شارژ نمی‌شوند و کارآیی خود را از دست می‌دهند که این اتفاق منجر به اختلال یا قطع کامل سرویس‌های اینترنت می‌شود. شارژ مجدد این باتری‌ها نیز در کوتاه‌مدت ممکن نیست.»
او همچنین درباره تاثیر قطع برق بر اینترنت ثابت و همراه توضیح می‌دهد: «در رابطه با اینترنت ثابت در مراکز داده، تجهیزات مربوط به سیستم‌های UPS و پشتیبان وجود دارد؛ اما قطعی‌های مکرر و طولانی‌مدت به این زیرساخت‌ها آسیب وارد می‌کند و طبیعتا منجر به اختلال در خدمات اینترنت ثابت نیز می‌شود. با این وجود تاثیر قطعی برق بر اینترنت همراه به دلیل وابستگی بیشتر به دکل‌های مخابراتی با باتری پشتیبان بارزتر است؛ به ویژه اگر در زمان اوج ترافیک باشد. در واقع در زمان اوج ترافیک اینترنت تلفن همراه این موضوع بیشتر خود را نشان می‌دهد.» البته علاوه بر کاربران، در سمت دیگر ماجرا دیتاسنترها نیز همچنان با مشکلات قطع برق دست‌وپنجه نرم می‌کنند و همین عامل نشان می‌دهد نگرانی برای ناترازی انرژی در کشور دامن سرویس‌دهنده‌ها را نیز گرفته است.
سعید سوزنگر، کارشناس شبکه در این خصوص به «دنیای اقتصاد» توضیح می‌دهد: «در مورد قطع برق مساله بزرگ‌تر مربوط به مراکز داده است. در این شرایط سرویس‌دهنده‌ها نمی‌توانند به درستی خدمات ارائه دهند؛ در حالی که از نظر فنی فشاری که به کاربران وارد می‌شود با فشاری که به سرورها و زیرساخت‌ها می‌آید، اصلا برابر نیست. زمان زیادی طول می‌کشد تا سرورها دوباره به شبکه و مدار بازگردند و برخی از آنها ممکن است نیاز به پیکربندی مجدد داشته باشند. بنابراین قطعی برق هم در سمت کاربر و هم در سمت سرویس‌دهنده اختلالات گسترده‌ای ایجاد می‌کند.»
تشدید مشکلات با زیرساخت‌های نامناسب
در این بین علاوه بر مشکلات ناشی از ناترازی برق در کشور، عامل دیگری هم وجود دارد که اثرات ناشی از این محرک‌ها بر اختلال‌ها را افزایش می‌دهد. کارشناسان معتقدند که در حال حاضر زیرساخت‌های دکل‌های ارتباطی و وضعیت باتری‌ها نیز در تشدید این وضعیت تاثیرگذارند. امیرحسین دهقان، کارشناس شبکه، در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «تا آنجا که مشخص است متاسفانه باتری‌ها و به‌طور کلی دکل‌های مخابراتی از نظر پشتیبانی برق اضطراری نیز زیرساخت باکیفیتی ندارند. البته لزوم تامین باتری‌های دکل‌های مخابراتی و مراکز داده، تنها راه‌حل نیست. بحث اصلی این است که اولا چرا اصلا برق قطع می‌شود و ثانیا آیا می‌توانیم قطع برق را طبقه‌بندی کنیم تا حداقل زمانی که برق منازل قطع می‌شود، زمان کافی برای مراکز داده وجود داشته باشد؛ زیرا تمام کسبوکارها، رسانه‌ها، پلتفرم‌ها، بانک‌ها و سایر بخش‌های مهم اقتصادی کشور به مراکز داده وابسته هستند. در زمان قطع برق، حداقل باید برق آنها به‌طور کامل و به اندازه کافی تامین شود تا با حداقل سرعت نیز به کار خود ادامه دهند و از خسارت‌های فیزیکی ناشی از داغ کردن سرورها و خسارت‌های زمانی و مالی جلوگیری شود.»
برخی دیگر از کارشناسان وجود تحریم‌ها طی دهه‌های گذشته را در مساله قدیمی بودن زیرساخت‌ها دخیل می‌دانند. کیوان نقره‌کار، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات، در این باره به رسانه‌ها گفته است: «سال‌هاست به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم تجهیزات اصلی را تهیه کنیم و مجبوریم نسخه پایین‌تر را تهیه یا همان نسخه پیشین را به صورت مداوم تعمیر کنیم. این شرایط باعث می‌شود که تجهیزات مورد نیاز از رده خارج و با اختلال مواجه شوند. بنابراین اگر ما نیاز به تجهیزات مورد نیاز داریم بهتر است از شرکت‌هایی که صاحبان صنایع هستند، تهیه کنیم.» رئیس هیات‌مدیره سندیکای صنعت مخابرات ایران نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها معتقد است که باتری‌های پشتیبان شبکه‌های ارتباطی حتی در صورت سالم بودن هم در زمان قطعی‌های برق بیش از دو تا سه ساعت، پاسخگو نیستند.
تداوم قطعی‌ها و اختلالات در آینده؟
سال ۱۴۰۴ در حالی شروع شد که خاموشی‌های پاییز و زمستان سال گذشته را با خود به همراه آورد و در همان روزهای ابتدایی سال عده‌ای با قطعی برق مواجه شدند؛ خاموشی‌هایی که به نظر نمی‌رسد پایان یافته باشد و به اعتقاد کارشناسان در تابستان نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. بر این اساس، تشدید اختلال‌های اینترنت در ماه‌های پیش‌رو چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.
سعید سوزنگر، کارشناس شبکه، در خصوص چشم‌انداز خود از این شرایط به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «واقعیت این است که تغییرات یا نگهداری قابل توجهی در شبکه برقی کشور مشاهده نشده است که بتوان انتظار سال بهتری نسبت به سال گذشته داشت. در سال گذشته قطع مداوم برق و افت ولتاژ زیاد باعث می‌شد که باتری‌های BTSها و سایر سرویس‌ها به سرعت تخلیه شده و کل سرویس از کار بیفتد و مردم هیچ ارتباطی نداشته باشند. به نظر می‌رسد چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ نه تنها بهتر نخواهد بود، بلکه احتمالا بدتر نیز خواهد شد.»
سوزنگر همچنین در مورد عدم سرمایه‌گذاری در این بخش اظهار می‌کند: «مساله برق، مساله بسیار مهمی برای شبکه اینترنت است و متاسفانه در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری مناسبی در این زمینه صورت نگرفته است و قطعا روزهای سختی را در پیش داریم؛ مگر اینکه مانند سال‌های گذشته از برق مصرفی بخش صنعت یا دیگر بخش‌ها کاسته و به مراکز داده تخصیص دهند. فقط نکته‌ای که وجود دارد، این است که زمانی که در مورد قطع برق در یک مرکز داده صحبت می‌کنیم تاثیر آن می‌تواند روی ۸۵میلیون نفر باشد. باید این اولویت‌بندی‌ها انجام شود و تخصیص برق به شبکه و مراکز داده با اولویت بالاتری صورت بگیرد.»
در چنین شرایطی چنانچه دولت مراکز داده و دکل‌های مخابراتی را در اولویت برق‌رسانی قرار ندهد و مساله قطع برق نیز بر اساس پیش‌بینی‌ها جدی‌تر از قبل ادامه داشته باشد، بی‌شک گزارش‌های کاربران از اختلال‌های اینترنتی پرتکرار شده و افزایش قابل توجهی خواهند کرد. این در حالی است که در سال‌های اخیر نارضایتی کاربران ایرانی از کیفیت اینترنت، با وجود گسترش فیلترینگ، تشدید شده و با این اوصاف انتظار می‌رود که این روند چندان رو به بهبود نباشد.