به گزارش افق امروز
ایرج افشار، تنها یک پژوهشگر یا فهرست‌نویس نبود؛ او حافظ بی‌ادعای هویت ایرانی بود که بی‌وقفه در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخ، فرهنگ و زبان این سرزمین قدم زد. اکنون در صدمین سال تولد او، یزد نه با حس نوستالژی، بلکه با نگاهی به آینده، میزبان رویدادی‌ست که مسیر تازه‌ای برای میراث‌پژوهی ایران ترسیم می‌کند.
یزد؛ در نقطه تلاقی گذشته، حال و آینده فرهنگ ایران
در روزگاری که اسناد و هویت‌های فرهنگی در هیاهوی رسانه‌ای گم می‌شوند، یزد تصمیم گرفته است صدسالگی ایرج افشار را به فرصتی برای نوسازی نگاه به میراث مکتوب ایران تبدیل کند. هفته‌ای به نام او، نه تنها برای تجلیل از یک شخصیت، بلکه برای بازتعریف نسبت ما با گذشته فرهنگی‌مان تدارک دیده شده است.
ایرج افشار، پژوهشگری که ایران را ورق‌به‌ورق می‌خواند، به ما آموخت که تاریخ فقط در موزه‌ها یا کتاب‌های خاک‌خورده نیست؛ در کوچه‌ها، گویش‌ها، دست‌نوشته‌ها و حتی عکس‌های فراموش‌شده نیز جریان دارد. حالا یزد این نگاه را با برگزاری یک رویداد ملی زنده کرده است.
رویدادی با نگاهی آینده نگر
برنامه‌های این هفته، از نشست‌های دانشگاهی گرفته تا رونمایی از مستند زندگی افشار و بررسی کتاب «یادگارهای یزد»، در فضایی طراحی شده‌اند که بتواند نسل جوان را از مخاطب صرف، به پژوهشگر فعال تبدیل کند. مدیران فرهنگی یزد اعلام کرده‌اند که هدف نهایی این برنامه‌ها، راه‌اندازی پژوهشکده‌ای با نام افشار است؛ جایی برای تربیت نسل جدیدی از میراث‌پژوهان.
افشار؛ پژوهشگری که تاریخ را راه رفت
نقطه تمایز ایرج افشار با دیگر پژوهشگران، حضور میدانی او در تاریخ بود. او در اتاق‌های بسته نماند. به روستاها رفت، با مردم صحبت کرد، دست‌خط‌ها را دید، سنگ‌نوشته‌ها را خواند و خاطرات را ثبت کرد. او نه فقط برای تاریخ‌نویسی، که برای حفظ حافظه‌ی زیسته‌ی مردم کار کرد؛ حافظه‌ای که بدون افشار شاید برای همیشه خاموش می‌ماند.
بازتعریف کتاب‌شناسی؛ از فهرست تا فهم هویت
اگر روزی کتاب‌شناسی را علمی صرفاً فهرست‌نگارانه می‌دانستند، افشار آن را به یک جریان هویت‌ساز تبدیل کرد. کار او فقط شماره‌زدن و دسته‌بندی کتاب‌ها نبود؛ او از دل نسخه‌ها و فهرست‌ها، روح فرهنگ ایران را بیرون کشید. به همین دلیل است که یونسکو نیز در سال‌های اخیر بارها از روش‌شناسی پژوهش‌های او به‌عنوان الگو در پروژه‌های میراث جهانی نام برده است.
صدایی برای آینده
هفته بزرگداشت افشار با محوریت آینده برگزار می‌شود. از کارگاه‌های آموزشی برای دانشجویان و نشست‌های بین‌رشته‌ای گرفته تا برنامه ویژه در بافق برای یادمان وحشی بافقی، همگی طراحی شده‌اند تا افق پژوهش فرهنگی در ایران گسترش یابد. همچنین اختتامیه این رویداد با محوریت «یزد، حافظ، ایرج افشار و توسعه» در شهرستان تفت، نشان‌دهنده پیوند عمیق میان سنت، اندیشه و توسعه فرهنگی است.
رسانه‌ها؛ بازوی انتقال اندیشه
سعید زارع، مدیرکل اسناد و کتابخانه ملی یزد، در نشست خبری خود گفت: «کار رسانه‌ها در این هفته، فقط پوشش خبری نیست؛ آن‌ها در حال بازتعریف یک روایت ملی‌اند. با کمک آن‌ها، می‌توان افشار را نه در قالب یک شخصیت، بلکه در قالب یک مسیر فرهنگی به جامعه معرفی کرد.»
جمع بندی: افشار زنده است، چون اندیشه‌اش زنده است
هفته‌ای به نام ایرج افشار، بیش از آنکه مراسم بزرگداشت باشد، یک حرکت فرهنگی ماندگار است. افشار در میان ماست؛ در کتابخانه‌ها، در کوچه‌های یزد، در فهرست‌های کتابخانه ملی و در نگاه نسل جوانی که امروز به‌واسطه او، میراث ایران را نه در گذشته، بلکه در آینده جستجو می‌کنند