روانگردان می‌توانند انسان را از خواب بی‌نیاز کنند

حذف خواب با مواد روانگردان و عواقب این اقدام

پیشتر در اخبار علمی مقاله‌ای منتشر شده بود که ادعا می‌کرد فعالیت مغزی انسان هنگام رویا دیدن و بیداری هیچ تفاوتی ندارد. در سال ۲۰۱۷ دکتر Rainer Kraehenmann مطالعه بسیار مهمی را در رابطه با ایده حالت REM بیدار انجام دارد. بررسی‌های او نشان داد مواد روانگردان قوی مثل LSD و سیلوسایبین (یکی از ترکیبات موجود در مجیک ماشروم) می‌توانند منجر به خلق تصاویر ذهبی مشابه خواب، برخورد احساسی، کاهش حس خودآگاهی و نوعی حس حضور در داخل رویا شوند.پس از انتشار این پژوهش برخی دانشمندان احتمال مشترک بودن مسیرهای عصبی مواد روان گردان و رویا را بررسی کردند. بعدها حتی مشخص شد برخی ترکیبات روانگردان قوی مثل DMT الگوهای خاصی از امواج مغزی را ایجاد می‌کنند که به رویا شباهت زیادی دارند.چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ اگر یک سفر کوتاه احساس رویا را به‌ ما بدهد، آیا می‌توان گفت که همین نقش را در مغز بازی می‌کند؟ آیا مواد روانگردان می‌توانند در بیداری وارد قلمرو خواب شوند؟ آیا می‌توان گفت که مغز پس از مصرف این مواد به خواب کمتری نیاز دارد و امکان شکستن رکورد نخوابیدن وجود دارد؟ مسئله کمی پیچیده است.

پژوهش‌های مختلف با نتایج عجیب

در سال ۲۰۲۴ گروهی از پژوهشگران به تاثیر مصرف مواد روانگردان بر میزان خواب انسان پرداختند. افرادی که مقدار کمی LSD (حدود ۱۰ میکروگرم هر ۳ روز یکبار) مصرف کرده بودند، شب پس از مصرف ۲۴ دقیقه بیشتر خوابیدند. آنها همچنین ۸ دقیقه طولانی‌تر در حالت خواب REM باقی ماندند.

این پژوهش نشان می‌داد که مقدار کم LSD نمی‌تواند سبب کاهش خواب انسان شود. هرچند پیشتر در سال ۲۰۲۲ پژوهشی دیگر به نتیجه متفاوتی در رابطه با تاثیر سیلوسین (یکی از ترکیبات مجیک ماشروم) بر مغز انسان دست یافته بود. مشخص شد که این ماده روانگردان خواب را کاهش می‌دهد، حالت REM را به‌تاخیر می‌اندازد و سبب می‌شود مغز برای حفظ دوره‌های طولانی خواب REM با مشکل مواجه شود.در این پژوهش دانشمندان سیلوسین را به ۱۸ موش آزمایشگاهی نر تزریق کرده و سپس با امواج مغزی و فعالیت ماهیچه‌ها چرخه‌های بیداری و خواب آنها را اندازه‌گیری می‌کردند. بررسی‌ها نشان داد این ماده روانگردان مغز را به‌سمت حالتی که شبیه خواب در بیداری است سوق می‌دهد.

نتایج متضاد و عجیب مطالعات صورت گرفته سبب شد دانشمندان در سال ۲۰۲۴ سراغ یک روانگردان قدرتمند به‌نام ۵-MeO-DMT بروند. تزریق این ماده باعث می‌شد الگوهای مغزی مشابه خواب شکل بگریند. این الگوها در حالی شکل می‌گرفتند که موش‌ها کاملا بیدار بودند. در واقع نتایج نشان می‌دادند که برخی مواد روانگردان می‌توانند مرز بین بیداری و رویا را محو کنند.جمع‌بندی یافته‌ها چندان کمکی به ما نمی‌کند. مصرف مقدار کمی LSD باعث افزایش زمان خواب می‌شود. سیلوسین سبب می‌شود خواب REM کاهش یابد و خواب عمیق به‌ تاخیر بیفتد. ماده روانگردان DMT نیز نیاز مغز انسان به خواب REM در طول شب را کاهش می‌دهد. نتایج متضاد هستند و مشخص نیست مکانیزم زیربنایی مواد روانگردان چگونه روی خواب تاثیر می‌گذارد.

حذف یک فرآیند حیاتی از مغز انسان

روی هم رفته اگر بتوانیم بگوییم برخی مواد روانگردان توانایی تغییر معماری خواب را دارند، با نتایج شگفت‌انگیزی مواجه خواهیم شد. در این حالت می‌توان از مواد روانگردان برای تنظیم مجدد تعادل احساسی بدن و تثبیت خاطرات استفاده کرد. کاری که خواب REM مسئولیت انجام آن را دارد. همچنین می‌توان از آنها برای درمان اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی و اضطراب بهره برد. چرا که آنها مسیرهای تنظیم احساسات در مغز را تقویت می‌کنند.

پس آیا می‌توان گفت که مواد روانگردان هم ما را از خواب بی‌نیاز می‌کنند و هم برای مسائل روانی مفید هستند؟ خیر! خواب فقط برای رویا دیدن نیست که با مواد روانگردان جایگزین شود. در خواب فرآیند‌های سم‌زدایی و ترمیم مغز انجام می‌شود. فرآیندهایی که برای حفظ سلامتی انسان حیاتی هستند.در خواب عمیق سیستم گلیمفاتیک (شبکه‌ای از کانال‌های پر شده از مایع) مواد زائد موجود در مغز از جمله بتا-آمیلوئید را می‌زدایند. پروتئین اشاره شده ارتباط مستقیمی با بیماری آلزایمر دارد. اگر ما بخواهیم این فرآیند را حذف کنیم، به‌راحتی احتمال مبتلا شدن به یک بیماری بی‌درمان را افزایش خواهیم داد.

آسیب مواد روانگردان به سلامت روان

یک نکته بسیار مهم دیگر نیز وجود دارد. در پس هر سفر خوب سفر بد دیگری در جهان موازی پنهان شده است. خواب REM یک ریتم بیولوژیک را دنبال می‌کند و در چرخه‌های مختلف اتفاق می‌افتد. وظیفه تنظیم این چرخه‌ها نیز بر عهده سیستم تعادل داخلی بدن قرار دارد. مواد روانگردان سدهایی را ناگهان باز می‌کنند که در خواب طبیعی نباید باز شوند.

به همین خاطر است که گاه افراد پس از مصرف مواد روانگردان بینش‌های عمیق یا تجربه‌هایی وحشتناک را تجربه می‌کنند. از آنجا که کنترل‌کنندگان ذهن ما در هنگام رویا غیرفعال می‌شوند، تصاویر بی‌وقفه ادامه می‌یابند و کابوس‌های دنباله‌دار شما را رها نخواهند کرد. در نتیجه امکان دارد در تلاش برای جایگزین کردن خواب با مواد روانگردان و دست یافتن به آرامش، بیشتر به روان خود آسیب بزنید.در حال حاضر می‌توان گفت که منطقه گرگ‌ومیش قابل دستیابی نیست. هرچند دانشمندان به‌شدت در حال انجام آزمایش‌های گوناگون روی مواد روانگردان هستند. شاید روزی فرا رسید که انسان بتواند با استفاده از نوعی ماده روانگردان و بدون هیچگونه عوارض جانبی خواب را از چرخه زندگی خود حذف یا حداقل کوتاه کند.