به گزارش افق امروزصنعت نفت ایران پتانسیل و ظرفیت جذب حجم بسیار بالایی از سرمایه دارد و می‌تواند اولین و مهم‌ترین مقصد سرمایه گذاری‌های بین‌المللی باشد.
در این رابطه فریدون برکشلی کارشناس ارشد انرژی با اینکه صنعت نفت به چه میزان سرمایه برای توسعه نیاز دارد، گفت: صنعت نفت از سه بخش اصلی یا کلی تشکیل شده است؛ بالادستی(upstream)،پایین دستی(downstream) و میان دستی(midstream)هر یک از بخش‌های فوق میزان و شرایط سرمایه گذاری خاص خود را طلب می‌کند.وی ادامه داد: بخش بالادستی در مورد مخازن و تولید نفت خام است به همین دلیل این بخش بالاترین میزان سرمایه گذاری بین‌المللی را طلب می‌کند. فن‌آوری در بخش ظرفیت سازی و تولید نفت خام، در ایران و البته همه دنیا در حال تحول است و بر اساس برآوردهای سال ۲۰۲۲، ایران برای حفظ ظرفیت تولید خود در حد ۴ میلیون بشکه در روز یا نزدیک به این سطح، نیازمند ۱۳۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری در یک فرایند ۵ ساله است.
توسعه صنعت نفت به منابع مالی محدود نمی‌شود
برکشلی با اشاره به اینکه این ارقام در حال تغییر است، خاطر نشان کرد: برخی از تکنولوژی‌های ظرفیت افزایی در بخش بالادستی، تحولات زیادی کرده است. استفاده از هوش مصنوعی در این بخش و بسیاری از بخش‌های دیگر چرخه صنعت نفت، هزینه‌ها را در مواردی کاهش داده و در موارد دیگر استفاده از فن‌آوری ها، پرهزینه تر شده است.به گفته این کارشناس ارشد انرژی توسعه صنعت نفت به منابع مالی محدود نمی‌شود، بلکه تربیت نیروی انسانی و انتقال تکنولوژی و تعامل با صنعت نفت جهان، اهمیت بالایی دارد.توسعه صنعت نفت به منابع مالی محدود نمی‌شود، بلکه تربیت نیروی انسانی، انتقال تکنولوژی و تعامل با صنعت نفت جهان، اهمیت بالایی دارد
وی با اشاره به اینکه ابتدا باید تعریف دقیقی از توسعه ارائه داد، خاطر نشان کرد: در بخش بالادستی، برای این حجم از ذخایر نفتی ایران که مقام چهارم جهانی را دارد، رقم تولید پایدار ۶ میلیون بشکه در روز، قابل دسترسی است. بنابراین ابتدا باید مشخص شود که از چه ارقام و ظرفیت سازی صحبت می‌کنیم.این کارشناس انرژی در این زمینه ادامه داد: هم اکنون عراق برای تولید ۷ میلیون بشکه در روز خیز برداشته است. این امکان برای ایران هم میسر است. البته همان طور که پیش تر گفته شد، تحقق این اهداف منبعث از دسترسی به منابع مالی، تکنولوژی و بین‌المللی سازی صنعت نفت کشور هست.
برکشلی تاکید کرد: علیرغم تمام کاستی‌ها و مشکلات، صنعت نفت ما در حال ظرفیت سازی است. اما از طرف دیگر چاه‌ها و میادین نفتی ایران، دچار افت طبیعی هستند. تقریباً هرسال معادل روزانه ۲۵۰ هزار بشکه در روز، از ظرفیت تولید نفت ایران کاسته می‌شود که این کاهش، از طریق ظرفیت سازی های جدید جبران می‌شود. همچنین باید در نظر داشت که بخش مهمی از میادین نفتی ما، وارد چرخه دوم و پایانی زندگی خود شده‌اند. لذا نیاز مبرم به استفاده از فن‌آوری، تزریق گاز و توجه فنی دارند.وی اضافه کرد: برآورد میزان سرمایه گذاری در کل صنعت نفت یعنی چرخه کامل بالادستی، میان دستی و پایین دستی، ما را به ارقام بسیار بالاتری نزدیک کند، به نظر می‌رسد حدود ۱۰۰ میلیارد دلار هر سال به مدت ۵ سال اما در بخش‌های پایین دستی، سهم ریالی سرمایه گذاری ها بیشتر و در بخش در میان دستی، عمده سرمایه گذاری ها، ریالی است.
صنعت نفت در انزوا مستهلک می‌شود
این کارشناس ارشد انرژی در رابطه با جذب سرمایه گذار خارجی در شرایط تحریم‌ها، خاطر نشان کرد: در حال حاضر هم همین رویه وجود دارد اما به دشواری، محدود و با هزینه بالا یعنی آنچه که به دست می‌آوریم، از طریق شرکت‌های درجه چندم و با هزینه بالا است. به طوری که صنعت نفت، دارای ماهیت بین‌المللی است و در انزوا، رشد محدودی دارد که به سرعت مستهلک می‌شود.وی خاطر نشان کرد: فقط بحث سرمایه نیست زیرا صنعت نفت، تکنولوژی دینامیسم بالا و پر تحرکی دارد. تمام کشورهایی که در طول چندین دهه گذشته، توانستند صنعت نفت خود را توسعه دهند، به یمن استفاده از فن‌آوری نزد شرکت‌های اروپایی و امریکایی است.تمام کشورهایی که در طول چندین دهه گذشته، توانستند صنعت نفت خود را توسعه دهند، به یمن استفاده از فن‌آوری نزد شرکت‌های اروپایی و امریکایی است. این یک واقعیت است که تولید نفت روسیه، پس از فروپاشی در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، کمتر از ۳ میلیون بشکه در روز بود. روسیه ظرفیت تولید ۹ میلیونی خود را مدیون سرمایه گذاری شرکت‌های بین‌المللی است. کشورهای خاورمیانه، آمریکای جنوبی و چین هم همین طور.
برکشلی ادامه داد: صنعت نفت ایران در دهه‌های اخیر، سرمایه گذاری چشمگیری را تجربه نکرده است. به طور مداوم از منابع و امکانات موجود و جامانده از گذشته بهره برداری کرده‌ایم. تخصص و قابلیت و اهلیت کارکنان و متخصصان صنعت نفت ایران در میان باشگاه کشورهای تولید کننده نفت، زبانزد است و همین امکان سطح کنونی عملکرد نفت را در کشور، میسر ساخته است.این کارشناس انرژی خاطر نشان کرد: تعدادی از شرکت‌های خدمات نفتی ایران در آمریکای جنوبی و آفریقا و مناطق دیگر، پالایشگاه سازی می‌کنند. صنایع بزرگ پتروشیمی راه اندازی کرده‌اند، اما هیچ برندی ندارند. نامی از آنها در دایره نفتی‌های دنیا نیست. در واقع به جای برند سازی، برند زدایی می‌کنند. ناچارند، شناخته نشده باقی بمانند تا تحریم نشوند و یا کشوری که در ان فعالیت می‌کنند، تحت تحریم قرار نگیرد.وی در رابطه با اینکه آیا بسترهای لازم برای استفاده از فاینانس وجود دارد گفت: با چین، نظام فاینانس داشتیم. چینی‌ها تحت فشار آمریکا، عقب کشیدند. الان فقط با پول‌های بلوکه شده، فقط می‌توان به صورت تهاتر معامله کرد. حالا شاید با تغییرات فضای جهانی و تاریک شدن روابط چین و آمریکا بر سر جنگ تعرفه‌ها، شرایط قدری تغییر کند اینکه گفته می‌شود تحت تحریم‌ها کارهایی را می‌توان انجام داد اما پر هزینه یعنی همین موارد به عبارتی وقتی ارتباطات در انحصار یک کشور قرار می‌گیرد، هزینه روابط عادی اقتصادی بالا می‌رود.
سرمایه گذاران به دنبال امن ترین مقصد برای سرمایه گذاری هستند
این کارشناس ارشد انرژی خاطر نشان کرد: شاید در طی سال‌های آتی و با افزایش فشار آمریکا، روابط دو و چندجانبه، بریکس، پیمان شانگهای یا روابط منطقه‌ای دیگر توسعه پیدا کند، اما در هر صورت هزینه این شکل از روابط بالاست. بقیه کشورها، سبدی از انتخاب‌ها را در دایره روابط اقتصادی خود در اختیار دارند اما ایران غالباً ناچار به برنامه‌ریزی در تنگنا است.جذب سرمایه‌های کوچک در بخش‌های بالادستی، هنگامی معنا پیدا می‌کند که قابل تجمیع باشد و به ارقام بالا تبدیل شودبرکشلی در این زمینه توضیح داد: جذب چنین حجم از سرمایه از یک منبع تقریباً ناممکن است زیرا سرمایه گذاران در صنعت نفت، به دنبال امن‌ترین مقصد برای سرمایه گذاری هستند. به علاوه جذب سرمایه گذاری خارجی مستلزم، فراهمی بستر مناسب است. این بستر در ایران چندان فراهم نیامده است.
وی در رابطه با چگونگی جذب سرمایه خرد در صنعت نفت خاطر نشان کرد: سرمایه‌های خرد در بخش نفت، غالباً از طریق سیستم بانکی یا بورس به سرمایه گذاری جذب می‌شوند. صنعت نفت میدان فعالیت سرمایه‌های کلان است زیرا جذب سرمایه‌های کوچک در بخش‌های بالادستی، هنگامی معنا پیدا می‌کند که قابل تجمیع باشد و به ارقام بالا تبدیل شود. در گذشته این سیاست مد نظر قرار گرفت. به تعدادی از مؤسسات اقتصادی و بنگاه‌های اقتصادی، سهمیه‌هایی تعلق گرفت. لیکن این مؤسسات به تدریج سهمیه خود را در بازار عرضه کردند و از خرید و فروش سهمیه‌ها سود بردند. یعنی دولت‌ها به هدف جذب سرمایه‌های خرد، نرسیدند.
صنعت نفت ایران پتانسیل و ظرفیت جذب حجم بسیار بالایی از سرمایه دار
این کارشناس ارشد انرژی خاطر نشان کرد: مهم‌ترین اقدام در شرایط فعلی باز کردن قید و بندهای بین‌المللی است. رتبه کنونی ایران، از نظر مقصد امن سرمایه گذاری خارجی و شفافیت مالی، بسیار پایین است. با این سطح نازل از رتبه امنیت و سلامت مالی، کسی سرمایه گذاری در ایران را جدی نمی‌گیرد، در گذشته شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفتی، به رفت و آمد به ساختمان شرکت ملی نفت ایران، می‌بالیدند. امروز واسطه‌های درجه چندم هم به سختی تردد می‌کنند به همین علت اعتبار شرکت ملی نفت ایران، نیازمند باز آفرینی و بازتعریف است.صنعت نفت ایران پتانسیل و ظرفیت جذب حجم بسیار بالایی از سرمایه دارد و می‌تواند اولین و مهم‌ترین مقصد سرمایه گذاری‌های بین‌المللی باشد.به گفته وی جذب ارقام چند صد میلیارد دلاری برای صنعت نفت کشور، شرایط و ظرفیت متناسب خود را دارد.وی ادامه داد: قانون نفت ایران هم، موضوعیت خود را از دست داده است زیرا قوانین سرمایه گذاری خارجی نفت ایران مربوط به دهه‌هایی است که سال‌هاست، زمان آنها منقضی شده است. به عبارتی، این طور نیست که اگر تحریم‌ها برداشته شود، مشکلات خود به خود حل می‌شوند. لغو تحریم‌ها، شرط لازم است، ولی کافی نیست و لازم است بسیاری معادلات به هنگام شود.برکشلی در خاتمه اضافه کرد: صنعت نفت ایران پتانسیل و ظرفیت جذب حجم بسیار بالایی از سرمایه دارد و می‌تواند اولین و مهم‌ترین مقصد سرمایه گذاری‌های بین‌المللی باشد.