به گزارش افق امروز
رسانه‌ها در این میان نقشی حیاتی دارند؛ آن‌ها پل میان مردم و عدالت‌اند — صدای جامعه در برابر قانون، و زبان قانون برای جامعه.
تجربه استان یزد در برگزاری سومین جشنواره «عدلیه و رسانه»، نمونه‌ای برجسته از شکل‌گیری این پل ارتباطی است؛ الگویی از هم‌افزایی نهادی میان دستگاه قضایی، اصحاب رسانه، و نهادهای فرهنگی و شهری برای گسترش آگاهی حقوقی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، و ترویج فرهنگ قانون‌مداری.
بخش نخست | بستر شکل‌گیری یک الگو: یزد و عدالت گفت‌وگویی
🔸 از رویداد تا جریان اجتماعی
جشنواره «عدلیه و رسانه» یزد از قالب یک مراسم فرهنگی فراتر رفته و به جریان اجتماعی و آموزشی تبدیل شده است.
حسین عباس‌زاده، دبیر جشنواره، در آیین رونمایی از پوستر سومین دوره تأکید کرد که این جشنواره حرکتی مستمر، سیال و میدانی است که در طول سال با نشست‌ها، هم‌اندیشی‌ها، کارگاه‌های آموزشی و تولید محتوا ادامه دارد.
هدف اصلی آن، تبیین و ترویج فرهنگ پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، آموزش حقوقی عمومی، و تقویت ارتباط دوسویه میان مردم و نظام عدالت است.
🔸 عدالت در زبان رسانه
امسال جشنواره حول ۳۳ موضوع محوری از جمله خانواده، زیست عفیفانه، طلاق، مشاوره، اعتیاد، مسئولیت اجتماعی و آگاهی‌های حقوقی برگزار می‌شود.
هر یک از این موضوعات نه صرفاً مسئله‌ای قضایی، بلکه پدیده‌ای فرهنگی و اجتماعی است که بدون روایت درست رسانه‌ای، قابل حل نخواهد بود.
رسانه‌ها در این مسیر، نه فقط انتقال‌دهنده خبر، بلکه تحلیلگر، مفسر و مربی جامعه‌اند.
بخش دوم | محورهای فکری و فرهنگی جشنواره
🔹 رسانه، ابزار آگاهی و اصلاح اجتماعی
رئیس‌کل دادگستری استان یزد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین طهماسبی، جشنواره را نماد اعتماد دستگاه قضایی به نقد و گفت‌وگو دانست و گفت:
«این جشنواره جلوه‌ای از شجاعت و اعتماد دستگاه قضایی است که خود را در معرض نگاه رسانه‌ای قرار می‌دهد؛ چراکه نقد صحیح، موجب رشد و ارتقاست نه تخریب.»
او با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت اطلاع‌رسانی دقیق در قوه قضائیه، یادآور شد که یکی از ضعف‌های گذشته، نبود ارتباط مؤثر با رسانه‌ها بود و اکنون باید دستگاه قضا به‌درستی «رسانه‌ای شود».
🔹 نقد منصفانه، نشانه بلوغ عدالت
در نگاه رئیس‌کل دادگستری یزد، نقد رسانه‌ای زمانی ارزشمند است که بر شناخت، انصاف و نیت هدایتگرانه استوار باشد.
این دیدگاه، گامی مؤثر در نهادینه‌سازی فرهنگ نقد منصفانه و پاسخ‌گویی شفاف در دستگاه‌های حاکمیتی است؛ مفهومی که امروزه در ادبیات توسعه به عنوان «عدالت گفت‌وگویی» از آن یاد می‌شود.
🔹 پیوند عدالت، فرهنگ و شهروندی
مصطفی زارع‌زاده، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری یزد، با اشاره به نقش نهادهای شهری در حمایت از این جشنواره گفت:
«به نقد گذاشتن عملکردها شجاعت می‌خواهد. این جشنواره نشانه نگاه باز مدیران دستگاه قضایی و فرصت ارزشمندی برای آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی است.»
او تأکید کرد که شهرداری یزد، با نگاه اجتماعی و شهروندی، این همکاری را تداوم خواهد داد و بخش ویژه جشنواره شامل تولیدات هنری مانند پوستر، پادکست و کلیپ‌های آموزشی، فرصتی برای تجلی عدالت در زبان هنر فراهم می‌کند.
بخش سوم | تحلیل سیاستی و مدیریتی تجربه یزد
🔸 ۱. از اطلاع‌رسانی تا ارتباط نهادی
پیش‌تر، روابط عمومی نهادهای قضایی صرفاً بر انتشار اخبار متمرکز بود، اما مدل یزد نشان داد که باید به سوی مدیریت ارتباطات عدالت‌محور حرکت کرد.
در این مدل، رسانه به شریک فرآیند عدالت تبدیل می‌شود نه صرفاً ناظر بیرونی آن.
🔸 ۲. آموزش دوسویه و سواد حقوقی
تعامل اثربخش زمانی ممکن است که دو سوی این ارتباط زبان مشترک پیدا کنند.
برگزاری دوره‌های آموزشی برای خبرنگاران حقوقی و مدیران قضایی، گامی است برای پرکردن این خلأ.
پیشنهاد ایجاد «مرکز ملی آموزش رسانه و عدالت» در همین راستا مطرح شد تا مهارت ارتباطی و درک رسانه‌ای در دستگاه قضا نهادینه شود.
🔸 ۳. عدالت دیجیتال؛ فناوری در خدمت آگاهی
گسترش ابزارهای نوین ارتباطی، فرصت طلایی برای آموزش عمومی فراهم کرده است.
ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال برای تولید و انتشار محتوای حقوقی، از پادکست تا انیمیشن و موشن‌گرافی، می‌تواند مفاهیم پیچیده قانونی را برای همه اقشار قابل فهم کند.
چنین اقداماتی مصداق «عدالت دیجیتال» است؛ یعنی عدالت در دسترس، ساده و آموزشی.
🔸 ۴. نقدپذیری، محور
اعتماد اجتماعی
اعتماد عمومی نه با تبلیغ، بلکه با نقدپذیری ساخته می‌شود.
پیشنهاد تشکیل «کمیته نقد رسانه‌ای قضایی» در سطح ملی می‌تواند زمینه گفت‌وگو میان خبرنگاران، پژوهشگران و مسئولان قضایی را فراهم کند؛
مکانیسمی که هم مانع انتشار اخبار مغرضانه می‌شود و هم باعث بهبود فرآیندهای درونی نظام قضا.
🔸 ۵. پیشگیری فرهنگی و کاهش آسیب‌های اجتماعی
پیشگیری از جرم تنها به برخورد انتظامی محدود نیست.
وقتی رسانه‌ها با روایت صحیح، سبک زندگی سالم، زیست عفیفانه و خانواده‌محوری را ترویج می‌کنند، در واقع بخشی از بار پیشگیری را بر دوش می‌گیرند.
این همان مفهوم پیشگیری فرهنگی است که یزد در عمل به نمایش گذاشت.
🔸 ۶. هم‌افزایی نهادی و حکمرانی فرهنگی
نقطه قوت اصلی تجربه یزد، همکاری چندجانبه دادگستری، شهرداری و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.
این الگوی «هم‌افزایی نهادی» می‌تواند مبنای طراحی برنامه ملی عدالت و رسانه در سراسر کشور قرار گیرد.
بخش چهارم | نتایج و پیشنهادهای سیاست
محور کلیدی
اقدام پیشنهادی
نتیجه مورد انتظار
شفافیت و پاسخ‌گویی
ایجاد دفاتر ارتباطات رسانه‌ای در دادگستری‌های استان‌ها
افزایش اعتماد عمومی و کاهش شایعات
آموزش و توانمندسازی
برگزاری کارگاه‌های مشترک خبرنگاران و مدیران قضایی
ارتقای کیفیت روایت رسانه‌ای از عدالت
عدالت دیجیتال
تولید محتوای چندرسانه‌ای آموزشی (پادکست، موشن، وب‌سری)
افزایش سواد حقوقی و مشارکت شهروندان
نقد منصفانه
تشکیل کمیته نقد رسانه‌ای قضایی
تقویت گفت‌وگوی اجتماعی و اصلاح درون‌نهادی
پیشگیری فرهنگی
اجرای جشنواره‌های استانی عدالت و رسانه
کاهش آسیب‌های اجتماعی و پرونده‌های قضایی
ارزیابی اثرگذاری
پایش تأثیر رسانه‌ها بر شاخص‌های اجتماعی
داده‌محوری در تصمیم‌سازی فرهنگی و قضای
بخش پنجم | جمع‌بندی راهبردی
یزد با اجرای این مدل، نشان داد که عدالت می‌تواند از قالب اداری و رسمی به بستری فرهنگی، آموزشی و مشارکتی تبدیل شود.
در این مسیر:
- رسانه‌ها به عنوان یار آگاهی و اصلاح اجتماعی ایفای نقش می‌کنند؛
- مدیران قضایی به سوی شفافیت و گفت‌وگوی عمومی گام برمی‌دارند؛
- و مردم، به شهروندانی قانون‌مدار و مطلع بدل می‌شوند.
نتیجه این فرآیند، نه تنها افزایش اعتماد به دستگاه قضایی است، بلکه کاهش آسیب‌های اجتماعی، رشد مسئولیت‌پذیری مدنی و تقویت همبستگی اجتماعی نیز از دستاوردهای آن به شمار می‌رود.
تجربه یزد نشان می‌دهد که عدالت اگر روایت شود، آموزش داده شود و نقد گردد، از یک مفهوم رسمی به یک باور عمومی تبدیل می‌شود.
این همان نقطه‌ای است که عدالت، رسانه و جامعه در آن به وحدت می‌رسند.
نتیجه نهایی
«عدالت در آینه رسانه» یعنی بازگرداندن قوه قضائیه به قلب جامعه، و جامعه به مدار قانون.
این الگو، اگر در سطح ملی تعمیم یابد، می‌تواند یکی از مؤثرترین سیاست‌های فرهنگی کشور در دهه آینده باشد .
سیاستی که در آن، عدالت از صدور حکم فراتر می‌رود و به آموزش، پیشگیری و آگاهی جمعی تبدیل می‌شود.