به گزارش افق امروز روایت بخش‌های مهمی از تاریخ و فرهنگ و تمدن هر سرزمین در ویترین موزه‌ها انجام می‌شود. بر همین اساس نیز موزه‌ها در هر شهر و کشوری یکی از جاذبه‌های اصلی برای مسافران و گردشگران به شمار می‌آیند.
مازندران با برخورداری از فرهنگ، طبیعت و تاریخ غنی‌اش یک بسته جذاب برای گردشگران ایجاد کرده که چند دهه است سفره‌اش برای سفرهای مسافران را رنگارنگ می‌کند. البته بخش مهمی از این سفرها به دلیل جذابیت بالای طبیعت این استان معطوف به عرصه‌های طبیعی می‌شود. به همین دلیل هم آثار تاریخی این استان کمتر از جاذبه‌های طبیعی بازدیدکننده دارند. در حالی که بناهای تاریخی و موزه‌های مازندران نیز از جذابیت زیادی برخوردار هستند. از کاخ‌ها و عمارت‌ها و مسجدها و خانه‌های تاریخی و ساختمان‌های اداری مربوط به دوره‌های قاجار و پهلوی گرفته تا قلعه‌ها و برج‌ها و بقعه‌های متعددی که در سراسر این استان وجود دارد، می‌توان ظرفیت‌های این استان برای گردشگری در بستر تاریخ را دریافت.
در این بین اما موزه‌ها را می‌توان عصاره جاذبه‌های تاریخی این استان دانست. جاذبه‌هایی که علاوه بر روایت تاریخ، در زمینه طبیعت و حیات وحش و فرهنگ مازندران هم حرف‌هایی برای گفتن دارند. در این نوشتار به بهانه حضور میلیونی مسافران در مازندران، تعدادی از موزه‌های استان معرفی شده‌اند.
پردیس فرهنگی موزه‌ای رامسر
پردیس فرهنگی موزه‌ای رامسر که در یک محوطه ۱۲ هکتاری تاریخی و میراثی قرار دارد، یکی از جاذبه‌های منحصربه‌فرد مازندران در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی است که در دل یک باغ‌موزه گیاه‌شناسی قرار دارد. این پردیس موزه‌ای که در طول سال پذیرای مسافران، گردشگران و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی و تاریخ است هفت موزه متفاوت و چند زیرساخت فرهنگی دیگر را در خود جای داده است.
موزه تخصصی عاج ایران که تنها موزه عاج خاورمیانه است، موزه آوندهای تاریخی به عنوان نخستین موزه تخصصی ظروف ایران، موزه حمام قدیم و موزه مردمشناسی نیز به مرور طی پنج سال اخیر در این باغ‌موزه ۱۲ هکتاری راه‌اندازی شد و اکنون یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های موزه‌ای کشور به شمار می‌آید.
نخستین بنایی که در این مجموعه به موزه تبدیل شد کاخ مرمر بود که سال ۱۳۱۶ با طراحی مهندسان بلژیکی و معماری زنده‌یاد حسین لرزاده و ابوالقاسم واثقی ساخته شد و سال ۱۳۷۹ توسط موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد وابسته به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی کاربری موزه پیدا کرد. در این ساختمان زیبای تاریخی از ۶ سالن مجزا تشکیل شده که هر کدام طراحی داخلی منحصربه‌فردی دارند. در این کاخ آثار تاریخی از حوزه‌های مختلف از فرش تا مجسمه‌های برنزی و آثار زینتی از دوره‌های تاریخی معاصر به نمایش در آمده است و قدیمی‌ترین اثر هم تابلویی با اقتباس از تابلوی «شام آخر» داوینچی است که قدمت آن به قرن ۱۷ میلادی برمی‌گردد.
تنها موزه تخصصی عاج غرب آسیا هم در پردیس فرهنگی موزه‌ای رامسر قرار دارد. موزه‌ای که در یک ساختمان زیبا که سال ۱۳۱۲ ساخته شد برپا شده است. این موزه سال ۱۳۹۶ افتتاح شد و حدود ۳۰۰ اثر از جنس عاج با تکنیک‌های مختلف در این موزه گردآوری شده که تولید هنرمندانی از نقاط مختلف دنیا است. ظرافت و تکنیک به کار رفته در آثاری که در این موزه به نمایش گذاشته شده با آثار موزه‌های معتبر جهان برابری می‌کند.
بنای موزه تخخصی عاج در ۲ طبقه با ۵۷۸ متر مربع مساحت ۹ تالار دارد که در هر تالار آثاری از جنس عاج با موضوع‌های مختلف به چشم می‌آید. شاخص‌ترین اثر موجود در این موزه یک گوی مشبک است که از ۲۱ گوی که داخل هم قرار دارند تشکیل شده است. آثاری که در این موزه قرار دارند از اواخر قرن شانزدهم تا اواخر قرن بیستم قدمت دارند. قدیمی‌ترین اثر هم «جام مرصع و شیرها» نام دارد که مربوط به قرن شانزدهم میلادی است.
یکی دیگر از موزه‌های این مجموعه موزه «آوندهای تاریخی» است که نخستین موزه تخصصی ظروف تاریخی ایران به حساب می‌آید. ساختمانی در ضلع جنوبی کاخ مرمر که در گذشته کاربری آشپزخانه کاخ را داشت، سال ۱۳۹۸ پس از مرمت و بازسازی به موزه تخصصی ظروف ایران تبدیل شد. در این موزه انواع ظروف از جنس‌های مختلف وجود دارد که بر اساس جنس و تکنیک انتخاب و چیدمان شده‌اند. قدیمی‌ترین اثر این موزه کاسه‌ای سنگی مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است. سفالینه‌های تمدن املش و مارلیک، ظروف سرامیکی، بلورین، کریستال و ظروف فرمایشی و تشریفاتی دوره قاجار در این موزه دیده می‌شود.
همزمان با کاخ مرمر یک حمام قدیمی نیز در این محوطه ساخته شده بود که حمام خزینه نام داشت. به مرور این حمام متروکه شده بود تا این‌ه در برنامه‌های توسعه‌ای پردیس موزه‌ای رامسر به موزه حمام قدیمی تبدیل شد.
در این پردیس موزه‌ای یک موزه مردمشناسی هم قرار دارد که بخشی از فرهنگ و سبک زندگی مردم منطقه در آن با نمایش آثار تاریخی ارائه می‌شود. حدود ۵۰۰ شئ تاریخی در این موزه مردمشناسی قرار دارد. بخشی از آثار مربوط به منطقه ایزگام‌دشت است که در سال‌های اخیر کشف شد و به نمایش در آمد. آثار مربوط به دوره پیش از میلاد هم در این موزه قرار دارد.
بخشی از پردیس موزه‌ای رامسر یک باغ بامبو است که یک‌هزار متر مساحت دارد. جرقه‌های اولیه شکل‌گیری این باغ در دوره پهلوی زده شد. اما در دهه ۹۰ برنامه‌ریزی‌های برای بهبود فضای این باغ و گسترش آن انجام شد. این باغ اکنون با چشمه‌ای که داخل آن قرار دارد و آب مصرفی مجموعه را تامین می‌کند به فضایی منحصربه‌فرد برای گردشگران تبدیل شده است.
کل مجموعه ۱۲ هکتاری پردیس موزه‌ای رامسر یک باغ گیاه‌شناسی با یک‌هزار و ۸۰۰ گونه گیاهی گوناگون شامل گل‌های زینتی، درختچه‌ها و درخت‌ها با شناسنامه آن‌ها در این باغ دیده می‌شود و بخشی از طبیعت زیبای مازندران را به بازدیدکنندگان معرفی می‌کند.
موزه شکار تازه‌ترین موزه‌ای است که در پردیس فرهنگی موزه‌ای رامسر ایجاد شده است. این موزه با نمایش ۵۳ اثر تاریخی شامل ایجاد شده است. آثار این موزه بر اساس جنس و تکنیک به سه دسته آثار تاکسیدرمی، سلاح گرم و سلاح سرد طبقه‌بندی می‌شوند. این مجموعه شامل ۵۳ اثر از جمله تندیس‌های برنزی، آثار تاکسیدرمی، اسلحه، سرنیزه، خنجر، پیکان و دیگر ابزارهای شکار است که از هزاره نخست پیش از میلاد تا دوره معاصر قدمت دارند.
موزه مردمشناسی رامسر
رامسر به جز این پردیس موزه‌ای یک موزه مردمشناسی دیگر هم دارد که توسط بخش خصوصی راه‌اندازی شده است. موزه‌ای که با تلاش عیسی خاتمی پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و باستان‌شناسی در دهکده ساحلی رامسر بنا شده و سال ۱۳۸۹ در یک بنای با سبک معماری بومی به بهره‌برداری رسیده است. بیش از ۷۰۰ اثر شامل انواع ابزار، ادوات، اشیاء و اموال فرهنگی و وسایل مردمشناسی که مورد استفاده مردم منطقه و استان‌های شمالی ایران بوده، در این موزه به نمایش درآمده است.
موزه حیات وحش خشکه‌داران
موزه حیات وحش خشکه‌داران در شهرستان تنکابن یکی دیگر از موزه‌های زیبای غرب مازندران است. موزه‌ای در دل جنگل‌های بکر اکوسیستم ارزشمند جنگلی‌جلگه‌ای شمال که در آن مجموعه تاکسیدرمی از حیوانات شمال ایران قرار دارد. در این مجموعه جذابیت های حیات وحش مازندران و منطقه شمال ایران بیشتر و بهتر قابل مشاهده است.
موزه مردمشناسی تبریزی
موزه مردمشناسی تبریزی در روستای کشکسرا با فاصله تقریبی ۵ کیلومتر از مرکز شهر نوشهر محل مناسبی برای تماشای بخشی از فرهنگ مردم و اقوام مختلف ایران است. این موزه توسط «منصوره تبریزی» در یک خانه شخصی برپا شده و با توجه به تخصص‌اش در طراحی و دوخت لباس، در آن سبک پوشش اقوام مختلف با مجسمه‌های سیلیکونی به نمایش در آمده است.
موزه کندلوس
روستای کندلوس در بخش کجور از توابع شهرستان نوشهر یکی از نخستین روستاهای نمونه گردشگری ایران به شمار می‌آید. کندلوس از دهه ۶۰ با راه‌اندازی مجموعه تاریخی-موزه‌ای کندلوس و انجام برخی اقدامات زیرساختی مانند توسعه کشت گیاهان دارویی و بهسازی بافت روستا بر اساس معماری بومی که توسط دکتر علی‌اصغر جهانگیری یکی از اهالی روستا انجام شد به طور جدی مورد توجه گردشگران قرار گرفت و به مرور به مقصدی مستقل برای گردشگری تاریخی، طبیعی و فرهنگی در غرب مازندران تبدیل شد. موزه کندلوس در ساختمانی سنگی با معماری منحصربه‌فرد آثار متعددی از ادوار مختلف تاریخی را در خود جای داده است. این روستا با توجه به بافت زیبا و بومی کوچه‌ها و معماری خانه‌ها در هسته مرکزی‌اش، یکی از گزینه‌های ایران برای ثبت روستای جهانی در سازمان یونسکو است.
موزه‌گالری دی‌دی
در شهرستان نور بزرگ‌ترین موزه‌گالری خصوصی کشور چند سال است که به یکی از جاذبه‌های مهم این منطقه تبدیل شده است. گشت و گذار در مجموعه تخصصی و موزه‌گالری «دی دی» در ایزدشهر شاید چند ساعت زمان نیاز داشته باشد. یک مجموعه تفریحی بزرگ و مدرن که در آن آثار هنری معاصر گرانبها و نفیسی از هنرمندان برجسته و صاحب سبک کشور نگهداری می‌شود. در این مجموعه فضاهای متعددی برای گشت و گذار بین آثار، پذیرایی، گالری‌گردی و مطالعه تعبیه شده است.
خانه‌موزه نیما
خانه پدری نیما یوشیج در روستای یوش از توابع بخش بلده شهرستان نور یکی از مهم‌ترین بناهای فرهنگی مازندران است. ساختمانی در آن برخی آثار شخصی پدر شعر نو فارسی قرار دارد و قرار داشتن آرامگاه نیما و سیروس طاهباز نیز هر سال بسیاری از دوستداران ادبیات را به این روستا می‌کشاند.
موزه علوم طبیعی بابلسر
موزه علوم طبیعی بابلسر نخستین موزه حیات وحش در مازندران به حساب می‌آید و تصاویر شبیه به موزه خشکه‌داران تنکابن را در آن خواهید دید. این موزه سال ۱۳۸۰ ابتدا در یکی از مدارس قدیمی خارج از شهر تاسیس شد و سال ۱۳۸۵ به دلیل فرسودگی بنای مدرسه، به ساختمان کانون بابلسر انتقال یافت. موزه علوم طبیعی بابلسر پنج بخش تاکسیدرمی، تاکسینومی(اسکلت‌ها)، گیاهان دارویی، سنگ‌ها و کانی‌ها و ماهی‌های آکواریومی دارد.
موزه تاریخ شهر آمل
موزه تاریخ شهر آمل هم یکی از مجموعه های ارزشمند و مناسب است که در بنایی زیبا، آثاری تاریخی و ارزشمند را در خود جای داده است. این موزه در سه طبقه شامل گالری‌های آثار باستان شناسی، مردمشناسی و اسناد تاریخی ایران و مازندران است. این ساختمان در سال ۱۳۱۵ به عنوان اداره مالیه شهرستان آمل بنا شده و سال ۱۳۸۷ با کاربری فرهنگی در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران قرار گرفته و پس از مرمت افتتاح شد.
موزه گنجینه بابل
بنای موزه تاریخ شهر بابل در سال ۱۳۰۷ به عنوان بلدیه یا شهرداری در خیابان مدرس، چهارراه شهرداری کنونی احداث شد و در سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۵۲۶ به ثبت آثار ملی کشور رسید. این ساختمان که با احتساب زیرزمین در سه طبقه به صورت کلاه‌فرنگی و کاملاً متأثر از سبک معماری اروپایی ساخته شده، اسفند ۱۳۷۴ با کاربری فرهنگی در اختیار اداره کل میراث‌فرهنگی مازندران قرار گرفت و بهمن ۱۳۷۵ پس از مرمت و بازپیرایی، با عنوان گنجینه بابل گشایش یافت و با بخش‌های باستان‌شناسی و مردمشناسی به مدت چهار سال دایر بود. پس از چند سال وقفه در فعالیت، سرانجام در سال ۱۳۸۲به عنوان تنها موزه مردمشناسی بخش دولتی در مازندران شروع به کار کرد و در نهایت سال ۱۳۸۸ پس از بهسازی به موزه تاریخ شهر بابل تبدیل شد.
خانه‌موزه مکرمه قنبری
بین بابل و قائمشهر و در روستای دریکنده خانه بانویی مازندرانی قرار دارد که در ۶۳ سالگی نقاشی جهانی شد. خانه موزه «مکرمه قنبری» یکی از مقصدهای جذاب موزه‌گردی در مازندران است. در این خانه روستایی علاوه بر تابلوهای به جا مانده از ننه‌مکرمه، نقش و نگارهایی که روی دیوارهای خانه ثبت کرد و به مرور او را به شهرتی جهانی رساند نیز دیده می‌شود. علاوه بر این نقش‌ها و نقاشی‌ها، در خانه‌موزه مکرمه قنبری آثاری از هنرهای مفهومی که توسط هنرمندان مختلف ایران تولید شده نیز دیده می‌شود.
موزه تاریخ ساری
موزه تاریخ شهر ساری یکی از مهم‌ترین موزه‌های استان مازندران است که سالانه به ویژه در نوروز میزبان تعداد زیادی از گردشگران است. این موزه که که از سه بنا به نامهای عمارت منوچهر خان کلبادی، خانه نظری و حمام وزیری تشکیل شده، در خیابان انقلاب، محله آبانبارنو، کوچه چهارراه برق قرار دارد. موزه تاریخ ساری سال ۱۳۸۷ با سه بخش مستقل باستان‌شناسی، مردمشناسی و صنایع‌دستی راه‌اندازی شد.
موزه مردمشناسی آلاشت
شهر کوهستانی آلاشت در شهرستان سوادکوه یکی از مقصدهای جذاب سفر به ویژه در نیمه نخست سال است. شهری با بافت تاریخی و میراثی ثبت شده در فهرست آثار ملی که یک موزه مردمشناسی در بنایی زیبا با قدمت بیش از ۱۵۰ سال در آن قرار دارد. این موزه مردمشناسی سال ۱۳۸۰ تاسیس شد و در آن آثاری مربوط به سبک زندگی بومیان این منطقه و همچنین برخی اسناد تاریخی دیده می‌شود.
آلاشت جاذبه‌های متعدد دیگری نیز دارد. مسجد آلاشت یکی از بناهای منحصربه‌فرد مذهبی دوره معاصر ایران است که با معماری زنده‌یاد استاد حسین لرزاده طراحی و اجرا شده است. آلاشت به عنوان شهر ملی جاجیم ایران نیز ثبت شده است و نمایشگاه و کارگاه صنایع دستی و بافت جاجیم در آن یکی از جاذبه‌ها محسوب می‌شود. تنها رصدخانه مازندران و یکی از مرتفع‌ترین رصدخانه‌های ایران نیز در آلاشت پذیرای مسافران و گردشگران است.
سایت‌موزه گوهرتپه
در شرق استان هم یک جاذبه موزه ای ارزشمند وجود دارد. سایت موزه گوهرتپه به عنوان یکی از جاذبه های مهم تاریخی و از محوطه های ارزشمند تاریخی پیش از اسلام در رستمکلای بهشهر برای تجربه حضور در چند برش از زندگی هزاران سال پیش مردم مازندران پیشنهاد می‌شود.
در بهشهر فرصت‌های گردشگری تاریخی متعددی وجود دارد؛ از باغ جهانی عباس‌آباد تا پارک ملت و بنای تاریخی چشمه‌عمارت و غارهای هوتو و کمربند می‌توانند محل بازدید از جاذبه‌های تاریخی مازندران باشند.
جاذبه‌های تاریخی مازندران پرشمار هستند و می‌توانند سفر به این استان را در کنار بازدید از جاذبه‌های طبیعی، به سفری خاطره‌انگیز تبدیل کنند. استقبال از بازدید این جاذبه‌های تاریخی به ویژه موزه‌ها در سال‌های اخیر روندی رو به رشد گرفته است. در تعطیلات نوروز ۱۴۰۴ نیز به گواه آمارهای اعلام شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، افزون بر ۱۰۰ هزار بازدید از موزه‌های مازندران ثبت شده است.