به گزارش افق امروز
دکتر عباس شاهسونی اظهار کرد: کشور ایران در منطقه خشکی در خاورمیانه قرار گرفته است که میانگین بارندگی یک سوم دنیا را دارد که همین مقدار هم در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته است و در شهری مثل تهران میزان بارندگی در مقایسه با سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشته است.
شاهسونی با بیان اینکه در سال آبی ۱۴۰۳ مجموعا ۲۳ درصد نسبت به سال گذشته بارندگی در کل کشور کمتر شده است؛ افزود: در برخی از مناطق کشور بارندگی‌ها حتی تا ۸۰ درصد نیز کمتر شده است. تداوم خشکسالی باعث شده، بخش زیادی از کشور مستعد ایجاد طوفان‌های گرد و غباری شود، یعنی در مناطقی که با وزش ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر بر ساعت هیچ اتفاق و آلودگی رخ نمی‌داد، امروز در همین مناطق با وزش کمترین بادی ذرات معلق وارد جریان هوا شده و مناطق اطراف را درگیر می‌کنند.
طوفان گرد و غبار؛ مهمان ناخوانده تابستانی در ایران
وی با تاکید بر اینکه پدیده‌ای که در هفته‌های اخیر در شهرهای تهران، کرج و استان‌های دیگر با آن مواجه هستیم، بحث طوفان‌های گرد و غباری است، افزود: این مسئله مربوط به امسال نیست و در سال‌های گذشته نیز با آن حتی شدیدتر هم روبه‌رو بوده‌ایم.
به گفته شاهسونی، عمدتا در تابستان و در ایران پدیده گرد و غبار وجود دارد.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه با بیان اینکه پدیده گرد و غبار در مناطق جنوبی خصوصا جنوب شرقی کشور مثل سیستان و بلوچستان، زابل و زاهدان به دلیل خشکسالی و خشک شدن تالاب هامون بسیار شدیدتر است، افزود: افزایش پدیده گرد و غبار در تابستان ایران پدیده جدیدی نسیت اما جنس این ذرات با زمستان متفاوت است.
ذرات گرد و غبار منشاء زمین‌زا دارند
وی خاطرنشان کرد: ذرات گرد و غبار منشا زمین‌زا دارند و از زمین نشات می‌گیرند و عمدتا از عناصر تشکیل دهنده‌ای مثل خاک و ماسه سیلیس، آلومینیم و آهن تشکیل شده‌اند، اما ذرات زمستانی کوچکترند و جنس‌شان آلی است.
شاهسونی با بیان اینکه اندازه ذرات گرد و غبار تابستانی معمولا بالاتر از ۱۰ میکرون است، افزود: ذرات بیشتر از ۱۰ میکرون امکان ورود به سیستم تنفسی از بینی را ندارند؛ در عین حال ذرات کوچکتر قابلیت ورود به سیستم تنفسی را دارند. ذرات بین ۱۰ تا ۲.۵ میکرون هم سیستم فوقانی دستگاه تنفسی و ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون بخش تحتانی سیستم تنفسی را درگیر می‌کنند.
وی هشدار داد: ذرات کوچکتر گرد و غبار حتی می‌توانند وارد ریه شده و انتقال اکسیژن به خون را هم مختل کنند.
وی با اشاره به اینکه ایران سال‌هاست که با پدید خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، ادامه داد: وزش باد، افزایش غلظت ذارت معلق را در پی دارد که کاهش میدان دید و اثر واضح آن بر سلامت از پیامدهای آن است. روزانه ۳۳۰ میلیون نفر از مردم دنیا با طوفان‌های گرد و غباری روبه‌رو هستند و این ذرات معلق می‌توانند هزاران کیلومتر از جایی به جای دیگر منتقل شوند.
ذرات معلق تا ۲۰ هزار کیلومتر هم قابلیت جابه‌جایی دارند
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه با بیان اینکه ذرات معلق تا ۲۰ هزار کیلومتر هم قابلیت جابه‌جایی دارند، خاطرنشان کرد: بسیاری از این ذرات از مناطق و کشورهای دیگر مثل عراق، سوریه و بخش‌های جنوبی عربستان وارد کشور می‌شوند.
وی تاکید کرد: ذرات معلق و طوفان‌های گرد و غبار هفته‌های اخیر عمدتا منشا داخلی داشته‌اند.
شاهسونی درباره ایستگاه‌های سنجش هوا در سطح دنیا و کشور نیز توضیحاتی داد و گفت: ترکیب و جنس ذرات اندازه‌گیری نمی‌شود ولی طبق مطالعات دانشگاه‌های کشور، ترکیبات طوفان‌های گرد وغبار عمدتا سیلیس و آهن هستند و بخش بسیار کمی هم فلزات سنگین و سرب هستند که غلظت آن هم بسیار ناچیز است.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه با بیان اینکه فلزات سنگین موجود در هوا که ناشی از گرد و غبار است بیشتر از ۱۰ میکرون هستند خاطرنشان کرد: این ذرات عمدتا ذرات معدنی هستند و به هیچ عنوان امکان ورود به سیستم تنفسی را ندارند، ضمن اینکه امکان وجود فلز آرسنیک در هوا بسیار کم است.
وی ادامه داد: اثرات آلاینده‌های هوا به دو صورت کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود، پیامدهایی مثل سرطان در مواجه طولانی مدت ایجاد می‌شود، ابتلا به بیماریهای مزمن و جدی طی یک یا چند روز قرار گرفتن در معرض هوای آلوده ایجاد نمی‌شود. مواجهه کوتاه مدت تنها می‌تواند موجبات تشدید بیماریهای تنفسی را ایجاد کند.
آلودگی هوا؛ دومین عامل بیماری و مرگ زودرس در دنیا
شاهسونی با بیان اینکه مرگ‌های زودرس به دلیل تشدید بیماریهای تنفسی و قلبی ایجاد می‌شود، ادامه داد: مرگ‌هایی که توسط وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی به دلیل آلودگی هوا اعلام می‌شود به دلیل مواجهه طولانی مدت با آلاینده‌هاست.
وی با تاکید بر اینکه آلودگی هوا به عنوان دومین علت بیماری و مرگ‌های زودرس در دنیا مطرح است، هشدار داد: آلودگی هوا در ایران مثل سایر نقاط دنیا باعث ایجاد مرگ و میر و ابتلا به بیماریها می‌شود، بخش عمده‌ای از بیماریهای غیرواگیر مثل سکته‌های قلبی، مغزی و یا دیابت مربوط به آلودگی هوا خصوصا ذرات معلق است.
آلوده بودن طوفان‌های خاکی به آرسنیک و سیانور شایعه است
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه درباره شایعاتی در فضای مجازی مبنی بر آلوده بودن ذرات ناشی از طوفان‌های گرد و غبار به آرسنیک و یا سیانور توضیح داد: از ابتدای تیرماه سال جاری تا ۱۹ تیرماه دو روز خیلی ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۰ روز هم هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها به لحاظ آلودگی هوا داشته‌ایم و این موضوع در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش داشته است.
وی اضافه کرد: مطالعات در بازه ۱۰ ساله در شهر تهران گواه این موضوع است که یک درصد از روزهای سال در معرض هوای خوب و پاک بوده و میانگین کشوری ۱۵ درصد است. ۶۶ درصد از روزهای سال در تهران در محدوده هوای قابل قبول است و این عدد برای گروه‌های حساس ۲۹ درصد ناسالم و میانگین کشوری عدد ۱۷ درصد است.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه ادامه داد: ۶۷ درصد از روزهای سال در تهران هوای مناسب و قابل قبول دارد و تقریبا ۳۳ درصد از روزها ناسالم برای گروه‌های حساس گزارش شده است.
وی با اشاره به اینکه تهران کلان شهری با جمعیت بالاست اضافه کرد: گروه‌های حساس و جمعیت قابل توجه زنان باردار و کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و عروقی هستند که تقریبا ۳۰ درصد افراد جامعه را تشکیل می‌دهند. بنابراین باید تدابیری اندیشید که روند افزایشی روزهای ناسالم حتی در کلان‌شهرها کاهش یابد.
۷۰۰ هزار کودک در دنیا قربانی آلودگی هوا
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه درباره کودکانی که در معرض آلودگی هوا هستند نیز هشدار داد: بیش از ۷۰۰ هزار نفر کودک در دنیا بر اثر مواجهه طولانی مدت با آلاینده‌های هوا و ذرات معلق جان خود را از دست می‌دهند، بنابراین کودکان در دسته گروه‌های آسیب‌پذیرند.
وی اضافه کرد: سیستم تنفسی انسان یکی از اجزای بدن است که بعد از تولد و تا ۱۵ سالگی تکامل پیدا می‌کند؛ بنابراین کودکان در دسته افراد آسیب‌پذیر و در مواجهه با آلودگی هوا قرار دارند ضمن اینکه کودکان نسبت به بزرگسالان فعالیت بدنی بیشتری دارند و هم تعداد تنفس آنان در مقایسه با بزرگترها بیشتر است.
زایمان زودرس و مرده‌زایی از پیامدهای آلودگی هوا
شاهسونی زنان باردار را از دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر در مواجه با آلودگی هوا دانست و ادامه داد: آلودگی هوا می‌تواند منجر به زایمان‌های زودرس، کاهش تولد و مرده‌زایی شود به شکلی که این آلودگی از طریق بند ناف وارد بدن جنین می‌شود، بنابراین اثر آلودگی هوا خصوصا در سه ماهه اول و سوم بارداری بر سلامت زنان باردار و نوزاد وارد می‌شود.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه توصیه کرد: در روزهای آلوده کمتر در هوای آزاد باشید و در و پنجره‌ها را ببندید. در فضای بسته فعالیت بدنی کمتر است، هرچه فعالیت بدنی کمتری داشته باشید بنابراین هوای کمتری هم وارد ریه‌ها می‌شود ضمن اینکه رسوب ذرات کمتر خواهد شد.
وی استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوای استاندارد در منزل را راهکار مناسبی برای کاهش مضرات آلودگی و غلظت آلاینده‌های هوا عنوان کرد و افزود: مهم‌ترین نکته این است که آلودگی در منبع و منشا، در مسیر انتشار و گیرنده‌ها کنترل شود، دستگاه‌های تصفیه هوا وسیله‌ای برای کنترل کیفیت هوا در مسیر آخر است. پدیده بیابان‌زدایی می‌تواند منجر به کاهش مضرات آلودگی هوا شود.
دستگاه‌های تسویه هوا باید تاییدیه استاندارد داشته باشند
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه درباره استفاده دستگاه‌های تصفیه هوا نیز توضیح داد: باید این دستگاه‌ها استانداردهای لازم را داشته باشد ضمن اینکه دستگاه‌های فاقد استاندارد علاوه بر اینکه تاثیری بر افزایش کیفیت هوا ندارند، می‌توانند باعث افزایش مضرات آلاینده‌ها شوند، این دستگاه‌ها بر مبنای مساحت و حجم فضای محیط تهیه و استفاده شود.
وی تاکید کرد: اگر هدف کاهش غلظت ذرات آلوده در هوا باشد، این دستگاه‌ها باید به فیلترهای استاندارد مجهز و مورد تایید باشد و اینکه برخی دستگاه‌ها غلظت رسوبات را تغییر داده و این موضوع به مراتب مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد.
دکتر شاهسونی به افراد عادی که مشکل یا بیماری زمینه‌ای هم ندارند توصیه کرد: در روزهای هشدار هوای ناسالم سعی کنید در موارد غیرضروری از منزل خارج نشوید، موقع تردد در هوای باز حتما از ماسک خصوصا ماسک N۹۵ استفاده کنید (این ماسک‌ها تا ۹۵ درصد از ورود ذرات خطرناک و ریز به بدن پیشگیری می‌کند)، حتی ماسک‌های طبی و جراحی هم کمک کننده است، ماسک باید به درستی بر روی صورت قرار گیرد و یا در صورت ضرورت از دو ماسک استفاده کرد.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه درباره افرادی که از عینک استفاده می‌کنند نیز گفت: هر زمان که شیشه عینک بخار کرد، مجددا ماسک را تنظیم کنید، چون در این حالت ماسک به درستی روی صورتتان قرار نگرفته است.
وی اضافه کرد: در روزهای هشدار هوای ناسالم در هر شرایط جسمی که هستید، اگر حضورتان در فضای باز ضرورت دارد، از انجام فعالیت‌های سنگین خصوصا ورزش بپرهیزید و بیشتر مایعات بنوشید.
اثر ویتامین سی در دفع سموم ثابت شده
شاهسونی استفاده از امگا۳، ویتامین سی و سبزیجات در روزهایی که هوا آلوده است را توصیه کرد و افزود: تاثیر سبزیجات خصوصا ویتامین سی در دفع سموم ثابت شده است.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه با اشاره به اینکه آلودگی هوا مرز جغرافیایی نمی‌شناسد اضافه کرد: برخی کشورها فعالیت‌هایی برای بیان‌زدایی و احیا تالاب‌ها انجام داده‌اند، در کشور ما نیز اقدامات مطلوبی خصوصا در خوزستان اجرا شده ولی موضوع اصلی خشکسالی در ایران و خاورمیانه است.
وی ادامه داد: کشورهای خاورمیانه تنها هشت درصد از گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند ولی دو برابر از سایر کشورها در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیرترند و این موضوع پیامد تغییر اقلیم است.
استفاده از کولرهای آبی در طوفان گرد و غبار
شاهسونی درباره موارد اورژانسی مراجعه به پزشک در روزهایی که هوا آلوده است نیز توضیح داد: افرادی که بیماریهای زمینه‌ای دارند به هیچ عنوان در فضای باز تردد نکنند، در صورت مصرف دارو حتما داروهای خود را به‌همراه داشته باشند خصوصا افرادی که از اسپری استفاده می‌کنند ضمن اینکه تنگی نفس و سرگیجه‌ها نشان دهنده تاثیر آلاینده است.
معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه با بیان اینکه کولرهای آبی هوای آلوده بیرون را وارد فضای داخل محیط می‌کند، اضافه کرد: در روزهای طوفانی، در اطراف کولرهای آبی از محافظ‌های سلولوزی و نانو استفاده کنید تا مانع از ورود ذرات گرد و غبار کند.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، وی به رانندگان نیز توصیه کرد: در روزهای آلوده، گردش کولر را در وضعیت چرخش داخلی تنظیم کنید، اگر میدان دید به کمتر از ۱۰۰ متر کاهش پیدا کرد رانندگی نکنید.
شاهسونی در خاتمه گفت: ۹۹ درصد مردم دنیا در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی هوا وجود دارد. همچنین به طور مثال در کشور ما ۱۳ میلیون موتورسیکلت وجود دارد و کمتراز یک دهم درصد از آنها معاینه فنی دارند. بنابراین تا همکاری و اراده بین مسئولان و مردم نباشد این مشکل برطرف نخواهد شد ضمن اینکه اخذ سیاست‌های کاربردی، برنامه‌ریزی مناسب و اقدام به‌موقع برای کاهش آلودگی هوا بسیار موثر است.