به گزارش افق امروز هرگز در عمرش کسی به او مهندس نگفته؛ اما فوت و فن‌هایی را بلد است که کارفرماها، یکبار هم از پَسش برنمی‌آیند. انگار حالا که تحصیلاتش کمتر از دیگران است یا باید کارهایی را انجام دهد که هر کسی زیر بارش نمی‌رود یا بخاطر نامش، یک چیزی هم به دیگران بدهکار است.
کار در محیط‌های دشوار آن هم در ساعت‌های طولانی، او را ورزیده و چابک کرده اما در فرهنگ عامه ما، مهندسِ شیکپوشِ شاسی‌بلندسوار، ارج و قرب بیشتری دارد؛ آنقدر که همه جلوی پایش می‌ایستند و «چاکرم گویان» تکریمش می‌کنند. حالا کارش چیست؟ هیچ، جزاینکه برود پشت میز اداری لوکس‌اش بنشیند و به منشی‌اش زنگ بزند که قهوه و شکلات تلخش را بیاورد و چند فرم را امضاء کند و دِ برو که رفتی.
چندی پیش که ایرنای اصفهان با ۲ گزارش «کار هست؛ کارگر نیست» و «جان شما و جان کارگر»، واگویه‌های کارگران را موشکافی کرد، آنها نیز بر همین موضوع صحه گذاشتند.
یکی از آنها گفته بود: همه چیز که پول نیست، کارگر در جامعه منزلت ندارد حتی نمی‌تواند خوب استراحت کند، کارمندان و نیروهای دولتی و اداری بطور میانگین نیمی از سال را در حال تعطیل هستند، پزشکان با ۲ ساعت کار، درآمد میلیونی دارند، کار سبک و حقوق بالا، آرزوی هر نیروی کاری است، حتی افرادی که به دانشگاه می‌روند برای تحصیل در رشته‌های پول‌ساز درس می‌خوانند نه کارگری؛ نگاه به کارگر همواره تحقیرآمیز بوده و او متناسب با کارش، تکریم نشده و نمی‌شود و مالیاتش هم پیش از پرداخت دستمزدش از حقوق اندکش کسر می‌شود.
یکی دیگر از مخاطبان که خود را «کارگر یک شهرک صنعتی» معرفی کرد، هم اینگونه از زخم عمیق دلش سخن راند: کارِ سخت و فیزیکی(جابه‌جایی روزانه یک تُن مواد اولیه در کیسه‌های ۱۰ کیلویی) را از صبح خیلی زود تا ساعت چهار عصر انجام می‌دادم، اما فقط پایه حقوق کارگری دریافت می‌کردم و با لحنِ بسیار بد و تحقیرانه‌ای با من صحبت می‌کردند.
با درنگی موشکافانه در روند روزمرگی‌های این قشر جامعه، قاب‌هایی از آنچه بر آنها می‌گذرد را به‌وفور و وضوح دیده و می‌بینیم. رخسار کبود کارگری که کنار کوچه، با مزدی اندک در حال واکس زدن کفش آدم با کلاس محله است یا کارگری که برای چندرغاز کیسه‌های برنج را به‌تنهایی بر دوش می‌کشد و به انبار می‌بَرد و کارگری کم مواجب که تحت عنوان «عمله» وسط گرمای تابستان باید دانه دانه آجرها را با دستان پینه بسته‌اش برای بنایش به آسمان پرتاپ کند.
عبور پرتکرارِ این صحنه‌های آشنای زندگی‌های امروزی از پیش نگاهمان، همیشه با این پرسش اساسی مواجه می‌شود که براستی نگره جامعه ما به این قشر زحمتکش چگونه است؟
به این موارد می‌توان کارگران محیط‌های دشوار شغلی مانند کوره پزخانه‌ها، معادن و پالایشگاه‌ها، کارخانجات غول پیکر صنعتی، شهرداری‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و رستوران‌های بزرگ و خیلی از مشاغل دیگر را نیز اضافه کرد.
موضوع دیگر، این است که حتی کارگران ماهر و متخصص واحدهای صنعتی نیز آنچنان که باید به چشم نمی‌آیند و چه بسا کسانی که در کار خود لنگه ندارند و در حرفه‌اشان سرآمدند نیز اگر روزی دستگاهی خراب شود و جز خودشان روی هیچکس دیگری نتوان حساب کرد، هم از این قاعده مستثناء نیستند.
کارگران شریف شهرداری‌ها که روزانه حجم سنگینی از زباله‌های شهرها را جابه‌جا می‌کنند یا آنها که مسوولیت نظافت محیط‌های شهری و سرویس‌های بهداشتی را بر عهده دارند نیز در این مقوله می‌گنجند، همان‌ها که فقط کافیست، نیم روزی دست از کار بکشند تا همه چیز به هم بریزد و بوی تعفن فضای محله‌ها و خانه‌هایمان را پُر کند.
لُب کلام‌اینکه؛ در هزارتوی چالش‌های طبقه کارگر از جمله دستمزدهای پایین و مشقات تهیه بی‌دغدغه معاششان، چیزی دیگری هم گُم شده و آن منزلت آنهاست. انگار یک جای فرهنگ ما سوراخ شده و این موضوع مهم سال‌هاست که از دستمان دررفته و این در حالیست که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، کارگران به اندازه صاحبان مشاغل دیگر، محبوب و چه بسا مشهور و الگو محسوب می‌شوند.
خطر نابودی شغل‌های مُولد با نادیده گرفتن منزلت کارگران
یک کارفرما و فعال بخش صنعت اصفهان در همین پیوند گفت: بخشی از کرامت کارگران مربوط به دستمزد آنها و بخش دیگر که کمتر به آن پرداخته می‌شود، در باره منزلت و بازتعریف جایگاه آنها در نظام اجتماعی ماست.
حمید ادیب افزود: بسیاری از کارهای فنی و خدماتی کشور بواسطه کارگران به سامان می‌رسد اما در جامعه، صاحبان مشاغلِ دیگر، بیشتر از طبقه کارگران، وجهه و منزلت دارند.
این کارفرما ادامه داد: اگر کارگران نبودند بسیاری از شغل‌های مُولد که تاثیر بسزایی در جهش تولید و خودکفایی اقتصادی کشور دارند از نیروی کار خالی می‌شد و بسیاری از کارفرماها و صاحبان صنایع نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شدند.
وی افزود: منزلت کارگران آنطور که باید در نگاه مردم و حتی مدیران میانی و تصمیم‌سازان کلان، ارزشگذاری نشده است.
این فعال بخش صنعتی اصفهان افزود: تبلیغات محیطی و رسانه‌ای بویژه تولیدات هدفمند در صدا و سیما می‌تواند بخشی از بی‌توجهی‌ها به این مساله را جبران کند.
ادیب با بیان‌اینکه کارگران در کشورهای دیگر از جمله هندوستان در تبلیغات محیطی، بطور مستمر و موکد مورد توجه قرار می‌گیرند، افزود: در کشور ما نیز بخصوص با نگاهی بر پدیده نوظهور کمبود نیروی انسانی در واحدهای صنعتی؛ منزلت اجتماعی شغل‌های مُولد باید به‌عنوان یک اولویت ویژه پایه‌ریزی و اجرایی شود.
جامعه‌پذیری شغلی اشتباه؛ ریشه بی‌منزلتی کارگران
یک پژوهشگر اجتماعی در اصفهان نیز بر این باور است که منزلت پایین کارگران؛ نخست به جامعه‌پذیری شغلی اشتباه برمی‌گردد.
امان‌الله باطنی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: وقتی معلم انشاء برای ما بر روی تخته می‌نوشت «می‌خواهید چه کاره شوید» و همه می‌خواستند «دکتر»، «مهندس» یا «خلبان» شوند، ناخودآگاه مبانی هنجاری در ذهن آحاد جامعه برای مشاغل شکل می‌گرفت.
وی افزود: در این جامعه‌پذیریِ شغلی فقط دکتر بودن، مهندس بودن و خلبان بودن ارزش دارد و بقیه شغل‌ها بی‌منزلت تلقی می‌شوند؛ در حالی که در جوامع غربی، منزلت افراد در گرو حرفه‌ای بودن آنها در هر کاری است.
باطنی با بیان‌اینکه در فرهنگ جوامع سایر کشورها یک آشپز حرفه‌ای یا یک نجار حرفه‌ای به اندازه شغل‌های دیگر وجاهت اجتماعی دارد، افزود: در ایران ۷۳ درصد از نیروی کار از مهارت کافی بی‌بهره‌اند که همین مساله به کاستی منزلت کارگران دامن می‌زند.
این جامعه‌شناس اضافه کرد: باور رجحان و برتری صاحبان صنایع و کارخانجات بر قشر کارگر در جامعه ما از ابتدای دهه ۷۰ و به‌دنبال تکوین تغییرات اجتماعی آن دوران شکل گرفت.
وی خاطرنشان کرد: در همان سال‌ها با تغییراتی در قانون کار، «قرادادهای موقت» و بعدها «قراردادهای سفید امضاء» مرسوم و به‌دنبال آن مقوله منزلت کارگران، روزبه‌روز کمرنگتر شد.
وی اضافه کرد: پُرواضح است که «کارگری» در فکر و باور مردم ما، بیشتر به مثابه «ناچاری» و «بیچارگی» است و این تعابیر و معانی به منزلت کارگران صدمه می‌زند.
باطنی با بیان‌اینکه استعاره‌های پُرتکرار مثل «کارگر بیچاره» یا «کارگر ساده» در بطن خود سبب خدشه‌دارشدن منزلت کارگران می‌شود، افزود: ارتقاء منزلت کارگران ابتدا باید از اصلاح روند جامعه‌پذیری شغلی در مدارس و هنگام انتخاب رشته یا شغل توسط دانش‌آموزان آغاز شود.
این جامعه‌شناس افزود: برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و اجتماعی مرتبط با کارگران باید بر مبنای فرصت‌های برابر و ارتقاء سطح رفاه آنها باشد.
این پژوهشگر اجتماعی، جایگزینی و ترویج استعاره‌های دیگر مثل «کارگر زحمتکش» و «کارگر حرفه‌ای» بجای تعابیر رایج و معمول را ضروری دانست.
جامعه نیازمند بازتعریف مدل رفتاری با کارگران
یک کارشناس برنامه‌ریزی فرهنگی نیز در این زمینه معتقد است: منزلت فراموش شده کارگران از طریق پاسخگویی به نیازهای چندگانه آنها احیاء می‌شود.
شاهرخ ابوالحسنی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: در گام نخست باید برای کارگران در مقوله دستمزد، رفاه و قوانین کار منزلت قائل شد و سپس به سراغ لایه‌های بیرونی و اجتماعی این موضوع رفت.
وی اضافه کرد: «منزلت بخشی» به کارگر مستلزم این است که سیاست‌های کلان در باره قانون کار بر مبنای عدالت، واقع بینی شرایط اقتصادی و به حداقل رساندن تبعیض‌های اجتماعی باشد.
ابوالحسنی ادامه داد: منزلت کارگران همچنین به مدل رفتاری مدیران و کارفرماها در بخش‌های مختلف بستگی دارد، به این معنا که صاحبان صنایع و واحدهای تولیدی و خدماتی باید بر مبنای خلاقیت و ایده‌پردازی برای ایجاد حس ارزشمندی و کرامت در کارگران خود بکوشند.
این فعال فرهنگی ادامه داد: منزلت کارگر وقتی نهادینه و فراگیر می‌شود که از طریق ساختارهای پرمخاطب از جمله شبکه‌های مجازی، صدا و سیما، تبلیغات محیطی و نقش‌آفرینی چهره های محبوب مردمی ترویج شود.
وی افزود: در این زمینه، کم کردن فاصله و شکاف تصیم‌سازان، کارفرماها و مدیران با طبقه کارگران نیز به فرهنگ‌سازی نیاز دارد تا جایی که کارگر خود را پایین‌تر از دیگران نداند و به ارزشمندی و نقش کلیدی خود در عرصه اجتماعی آگاه شود.
به گزارش ایرنا، آنطور که مسوولان می‌گویند اکنون بیش از ۱۷۰ هزار نفر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان اصفهان مشغول کارند که بیم آن می‌رود تحت تاثیر تغییرات اجتماعی نهاد شغلی از تعداد این جمعیت فعال کاسته شود.
اکنون بیش از سه هزار فرصت شغلیِ خالی تنها در بخش صنعت استان اصفهان وجود دارد که مورد استقبال نیروی کار قرار نمی‌گیرد. به گفته صاحبنظران، این موضوع نیازمند آسیب شناسی و برنامه ریزی است.
۸۰ درصد از جمعیت فعال استان اصفهان جزو جامعه کارگری محسوب می‌شوند.
یک میلیون و ۹۰ هزار نفر کارگر بیمه شده در اصفهان وجود دارد که حدود ۸۰۰ هزار نفر آنها مرد و حدود ۳۰۰ هزار نفر را زنان تشکیل می‌دهند.
نگاهی به دسته‌بندی مشاغل نشان می‌دهد که بیشترین سهم شاغلان در بین مردم استان اصفهان در بخش خدمات با ۴۸.۹ درصد و کمترین آن در بخش کشاورزی با ۸.۶ درصد است. سهم شاغلان استان اصفهان در بخش صنعت نیز ۴۲.۵ درصد است.
در تقویم سال، روز ۱۱ اردیبهشت به‌عنوان «روز کار و کارگر» نامگذاری شده است.