به گزارش افق امروز; در نقل‌قولی معروف از بنجامین فرانکلین، یکی از بنیان‌گذاران ایالات متحده آمریکا، آمده است که “هیچ چیز در این دنیا قطعی نیست، جز مرگ و مالیات.”
در کشورهای پیشرفته، مالیات‌ها به عنوان منبع اصلی تأمین بودجه دولتی برای اداره امور کشور به شمار می‌روند. این درآمدها برای تسهیل رشد و توسعه کشور و ارائه خدمات به مردم استفاده می‌شود. بسیاری از کشورها که به منابع نفت و گاز دسترسی ندارند، تنها از این طریق به مدیریت کشور خود می‌پردازند.
در ایران نیز، مالیات‌ها نقش کلیدی در تأمین بودجه دولت و اجرای برنامه‌های اقتصادی دارند.ایران در طی سال‌های متمادی به شدت به درآمدهای نفتی وابسته بوده و در تدوین بودجه خود به این منبع اتکا کرده است. با این وجود، به دلیل ناپایداری درآمدهای نفتی و تأثیرات متغیر ناشی از تحریم‌ها، همه‌گیری‌ها و تحولات بین‌المللی، این منبع به عنوان گزینه‌ای قابل اعتماد برای بودجه‌ریزی شناخته نمی‌شود.
در سال‌های اخیر، تغییر تمرکز اقتصاد کشور از وابستگی به درآمدهای نفتی به سمت درآمدهای پایدار، مانند مالیات، در دستور کار قرار گرفته است. به همین منظور در لایحه بودجه ۱۴۰۳، سهم درآمدهای نفتی کاهش یافته و سهم درآمدهای پایدار افزایش پیدا کرده است. براساس این لایحه، درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده تقریباً دو برابر درآمد نفتی است و سهم درآمدهای پایدار به ۶۱.۵ درصد رسیده که نسبت به بودجه سال ۱۴۰۲، حدود ۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
پرداخت‌کنندگان می‌توانند مقصد مالیات را تعیین کنند
در سال‌های گذشته، شفافیت در خصوص این هزینه‌ها وجود نداشت و مردم اغلب از چگونگی مصرف این هزینه‌ها بی‌اطلاع بودند. این عدم شفافیت منجر به تلاش‌های متعدد مردم برای فرار از پرداخت مالیات می‌شد.
در پی تلاش‌های دولت سیزدهم برای افزایش شفافیت و مشارکت عمومی در نظام مالیاتی، سازوکاری طراحی شد که به پرداخت‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا مشخص کنند مالیات‌هایشان در کجا و برای چه مقاصدی هزینه شود. این اقدام با هدف افزایش شفافیت و مشارکت عمومی در تصمیم‌گیری‌های مالیاتی طراحی شده است. این رویکرد جدید، که در سال‌های اخیر به اجرا درآمده، به دنبال جلب اعتماد بیشتر مردم و کاهش تلاش‌ها برای فرار از پرداخت مالیات است.
پرداخت‌کنندگان اکنون می‌توانند از طریق وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های مخصوص، مقصد مالیات‌های خود را از میان بخش‌های مختلف مانند بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، پروژه‌های عمرانی و برنامه‌های اجتماعی تعیین کنند. پس از ثبت انتخاب‌ها، منابع مالی به بخش‌های مورد نظر تخصیص یافته و مدیریت آنها تحت نظارت‌های خاصی انجام می‌شود.
تخصیص مالیات‌ها به بخش‌های مختلف
مالیات‌ها می‌توانند به بخش‌های مختلف زیر تخصیص یابند:
آموزش و پرورش: بهبود زیرساخت‌های آموزشی، تامین مالی مدارس و دانشگاه‌ها، و پروژه‌های ویژه آموزشی از جمله به‌روزرسانی منابع و کمک به مناطق کم‌برخوردار.
بهداشت و درمان:ارتقاء کیفیت خدمات درمانی، ساخت و تجهیز بیمارستان‌ها، تأمین دارو، و برنامه‌های پیشگیرانه بهداشت عمومی.
زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی نظیر ساخت و نگهداری جاده‌ها و پل‌ها، و بهبود خدمات شهری و تأسیسات عمومی.
رفاه اجتماعی: تخصیص منابع به برنامه‌های حمایتی و یارانه‌ها برای کاهش فقر و کمک به اقشار آسیب‌پذیر.
افزایش مشارکت عمومی
اختیار دادن به شهروندان برای انتخاب نحوه هزینه‌کرد مالیات‌ها، باعث تقویت احساس مسئولیت اجتماعی و مشارکت عمومی می‌شود و به دولت این امکان را می‌دهد تا به نیازهای واقعی بخش‌های مختلف پاسخ دهد. این سیستم همچنین موجب افزایش شفافیت در هزینه‌کرد منابع، ارتقاء اعتماد عمومی به نظام مالیاتی و امکان نظارت مؤثر بر تخصیص منابع می‌شود. تخصیص به بخش‌های کلیدی نیز به توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی در جامعه کمک می‌کند.
تحول مالیاتی در کشورهای پیشرفته؛ تخصیص به بخش‌های مورد نظر
در کشورهای پیشرفته، نظام مالیاتی و حکمرانی آن، بعد از قانون اساسی که به عنوان اصلی‌ترین معیار حکمرانی شناخته می‌شود، به عنوان برجسته‌ترین شاخص‌های حکمرانی خوب به شمار می‌روند.
در این راستا، برخی کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به‌کارگیری رویکرد نوآورانه‌ای را در مدیریت مالیات‌ها آغاز کرده‌اند که به پرداخت‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا هزینه‌های خود را به بخش‌های خاص تخصیص دهند. این سیستم به منظور افزایش شفافیت، ارتقاء مشارکت عمومی و بهبود کارایی این اقدام طراحی شده است.
مدیریت مالیات‌ها در کشور های مختلف
در آلمان، سیستم “steuerliche Zuwendung” به شهروندان این امکان را می‌دهد که بخشی از مالیات‌های خود را به سازمان‌های خیریه و نهادهای غیرانتفاعی اختصاص دهند.
در ایالات متحده، پرداخت‌کنندگان مالیات می‌توانند قسمتی از مالیات‌های خود را به برنامه‌های دولتی خاص، از جمله کمک به بیماران و آسیب‌دیدگان و برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌ها، اختصاص دهند.
در سوئیس، پرداخت‌کنندگان مالیات می‌توانند مالیات‌های خود را به نهادهای عمومی و پروژه‌های محلی که برایشان اهمیت دارد، اختصاص دهند.
در استرالیا، سیستم “tax-deductible donations” به پرداخت‌کنندگان مالیات این امکان را می‌دهد که برای کمک‌های مالی به سازمان‌های خیرخواه و نهادهای آموزشی از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند.
در کانادا، سیستم “donor-advised funds” به پرداخت‌کنندگان مالیات اجازه می‌دهد که کمک‌های مالی خود را به پروژه‌ها و سازمان‌های مورد نظرشان اختصاص دهند.
سخن پایانی
مالیات به عنوان محور اصلی توسعه اقتصادی کشور شناخته می‌شود. این منبع درآمدی با تأمین بودجه مورد نیاز دولت، مالیات‌های پروژه‌های زیربنایی و طرح‌های رفاه عمومی، نقش کلیدی در پیشبرد توسعه اقتصادی ایران ایفا می‌کند.
بهره‌برداری از درآمدهای مالیاتی به دولت این امکان را می‌دهد که کسری بودجه را جبران کرده، سهم شهرداری‌ها را برای حمایت از توسعه منطقه‌ای تأمین کرده و منابع لازم برای زیرساخت‌ها و یارانه‌های حوزه بهداشت را فراهم آورد.
این اقدامات به بهبود رشد اقتصادی، افزایش رفاه اجتماعی از طریق توسعه هماهنگ منطقه‌ای و ایجاد فرصت‌های توسعه پایدار و متوازن کمک می‌کند. با اجرای سیاست‌های مالیاتی استراتژیک و جمع‌آوری مؤثر درآمد و تخصیص شفاف منابع، ایران قادر خواهد بود از قدرت مالیات‌ها برای تقویت اقتصاد مقاومتی، ارتقاء خدمات عمومی و ترویج رشد فراگیر بهره‌برداری کند.