به گزارش افق امروز ترحم بهزاد در گفت‌وگو گردوغبار در مراتع را یک چالش زیست‌محیطی عنوان کرد و با تاکید بر لزوم اتخاذ رویکرد جامع و مشارکتی برای مهار این چالش گفت: مهار پدیده گرد و غبار در مراتع یک چالش بسیار مهم و گسترده است که حل آن از طریق اتخاذ رویکردی جامع و علمی بر مبنای اصول مدیریتی پایدار منابع طبیعی امکان پذیر است. این رویکرد باید به‌گونه‌ای طراحی شود که به‌طور مؤثر از بروز و تشدید گرد و غبار جلوگیری کند.
لزوم برقراری رابطه دو جانبه با جوامع محلی
وی به نقش جوامع محلی در مهار گرد و غبار در مراتع نیز اشاره کرد و ادامه داد: نقش جامعه محلی برای احیاء و توسعه پوشش گیاهی محوری است. اولین گام آن شامل کاشت گیاهان بومی مقاوم به خشکی با سیستم ریشه‌ای عمیق است. بر همین اساس ارائه آموزش‌های تخصصی به جوامع محلی در انتخاب گونه‌های مناسب، تکنیک‌های کاشت و نگهداری و اهمیت گیاهان پوششی برای کنترل فرسایش خاک و جلب مشارکت آن‌ها مد نظر است.
بهزاد با تاکید بر اینکه هدف نهایی در این رابطه ایجاد یک پوشش گیاهی پایدار و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه است، افزود: برنامه‌های تشویقی و حمایتی از سوی دولت نیز موجب افزایش انگیزه مردمی می‌شود.
نقش موثر دانش بومی در کنترل پراکندگی گرد و غبار
وی با اشاره به تدوین برنامه‌هایی برای کنترل نقاط بحرانی گرد و غبار نیز گفت: شناسایی و کنترل نقاط کانون گرد و غبار نیازمند همکاری فعال مردم محلی است. مشارکت جوامع محلی در شناسایی این نقاط و اجرای برنامه‌های حفاظتی پیگیری می‌شود چراکه استفاده از دانش بومی و موانع طبیعی مانند درختان و بوته‌ها – که با مشارکت جوامع محلی انجام می‌شود- می‌تواند به کنترل پراکندگی گرد و غبار کمک کند.
دو موضوع برای آموزش در جوامع محلی؛ روش‌های کشاورزی پایدار و کشت گیاهان مناسب
بهزاد در خصوص چگونگی آگاه‌سازی و آموزش جوامع محلی نیز اظهارکرد: برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌سازی عمومی نقش کلیدی در جلب مشارکت مردم دارد. آموزش‌ها باید با زبان ساده ارائه شود و شامل روش‌های کشاورزی پایدار و کشت گیاهان مناسب برای هر منطقه باشد. استفاده از تجربه‌های بومی نیز می‌تواند به کاهش گرد و غبار کمک کند و به بهره‌برداران محلی روش‌های مؤثر کشاورزی را آموزش دهد.
استفاده از دانش بومی مدیریت آب
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، مدیریت منابع را یکی از ارکان اصلی مهار گردوغبار در مراتع دانست و گفت: بر همین اساس نیز آموزش روش‌های آبیاری کم‌مصرف و کارآمد به کشاورزان و بهره‌برداران محلی لازم است همچنین ایجاد سامانه‌هایی برای جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران مانند ساخت برکه‌ها و استخرهای کوچک می‌تواند به افزایش رطوبت خاک و بهبود شرایط رشد گیاهان کمک کند. استفاده از دانش بومی در مدیریت آب و به اشتراک‌گذاری آن بین کشاورزان نیز می‌تواند پایداری منابع آب را تقویت کند.
ضرورت پایش کیفیت خاک و هوا برای ارتقای استراتژی کنترل گرد و غبار
بهزاد به شیوه نظارت و ارزیابی نیز اشاره و اظهارکرد: ایجاد سیستم‌های نظارتی ـ مشارکتی، با حضور نمایندگان جوامع محلی برای پایش کیفیت خاک و هوا ضروری است. تجزیه و تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده و استفاده از آن‌ها برای ارتقای روش‌ها و استراتژی‌های کنترل گرد و غبار باید با همکاری متخصصان و نمایندگان جوامع محلی انجام شود.
لزوم ساخت جاده با نظر و نیاز جوامع محلی
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، به اثر ارتقای زیرساخت‌ها در کاهش گرد و غبار نیز اشاره کرد و گفت: ارتقای زیرساخت‌ها از جمله ساخت جاده‌های مناسب و دسترسی به مناطق مرتع باید با در نظر گرفتن نیازها و نظرات جوامع محلی انجام شود. ایجاد فضاهای سبز در اطراف مناطق شهری و روستایی نیز می‌تواند به ارتقای کیفیت زندگی و شرایط محیطی کمک کند.
افزایش گردوغبار بر اثر چَرای بی‌رویه دام
وی بر نقش بهره‌برداری و مدیریت چَرا نیز تاکید کرد و درباره روش‌های کنترل پروانه چَرای دام برای جلوگیری از آسیب به مراتع اظهارکرد: مسئله بهره‌برداری و مدیریت چرا از جمله عوامل کلیدی در حفظ مراتع است. چَرای بی‌رویه و خارج از ظرفیت مراتع می‌تواند منجر به تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک و در نتیجه افزایش گرد و غبار شود. ما برنامه‌هایی برای آموزش بهره‌برداران در زمینه چرای اصولی و مدیریت چَرا داریم.
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: کنترل پروانه‌های چَرا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این کنترل شامل بررسی دقیق تعداد دام‌ها، زمان و مکان چَراست و هدف آن بهره‌برداری از مراتع به صورت پایدار با حفظ ظرفیت تولیدی آن‌هاست.
اثر مثبت فعالیت نیروهای محلی به عنوان ناظر بر روند حفاظت
وی با تاکید بر اهمیت تامین و تخصیص اعتبار و نیروی حفاظتی درباره اقدامات انجام شده در این زمینه گفت: تأمین اعتبار و تخصیص نیروی حفاظتی از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس همکاری با نهادهای دولتی و خیرین برای تأمین بودجه و منابع لازم پیگیری می‌شود همچنین به‌منظور نظارت بر اجرای برنامه‌ها و مقابله با تخلفات باید نیروی حفاظتی در اختیار قرار گیرد. به کارگیری و آموزش نیروهای محلی به عنوان ناظر بر روند حفاظت نیز موثر خواهد بود. این کار نه تنها به ارتقای شرایط مراتع کمک می‌کند بلکه موجب ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در جوامع محلی نیز خواهد شد.
مشوق‌هایی برای کشاورزان و بهره‌برداران در نظر گرفته شود
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به اثر ایجاد مشوق‌های مالی برای ارتقای مدیریت پایدار منابع طبیعی نیز اشاره و اظهارکرد: مشوق، انگیزه کشاورزان و بهره‌برداران محلی برای مشارکت در برنامه‌های مدیریتی و حفاظتی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال اعطای تسهیلات مالی برای کاشت گیاهان بومی یا بهبود روش‌های آبیاری می‌تواند نتیجه‌بخش خواهد باشد همچنین جلوگیری از چرای غیرمجاز و حمایت از توسعه پایدار کالاهای کشاورزی و دامی از دیگر اقدامات حمایتگر در این زمینه است.
هماهنگی و همکاری آخرین و مهم‌ترین کلید مهار گردوغبار
بهزاد در پایان کلید موفقیت در مهار گرد و غبار را همکاری و هماهنگی دانست و گفت: مهار گرد و غبار در مراتع نیازمند همکاری و هماهنگی نزدیک بین دولت، سازمان‌های ذیربط، متخصصان به‌ویژه جوامع محلی است. تدوین برنامه‌های بلندمدت با ارزیابی دوره‌ای و به‌روزرسانی مستمر همچنین مشارکت فعال مردم، کلید حل این چالش زیست‌محیطی و پایداری و اثربخشی برنامه‌ها در گرو استفاده از قدرت برنامه‌ریزی مشارکتی و ادغام دانش سنتی و مدرن است.